Problem wdrażania nowych rozwiązań systemowych w gospodarce odpadami napotyka na liczne trudności. Na taki stan rzeczy ma wpływ wiele czynników, między innymi wynika to z niezrozumienia istoty wprowadzanych zmian, informacji niewłaściwie prezentowanych bądź też braku informacji w mediach. Warto więc temu problemowi przyjrzeć się nieco wnikliwiej.
Nowe rozwiązania prawne w gospodarce odpadami, przyjęte 1 lipca 2013r., są konsekwencją polskiej obecności w Unii Europejskiej od 2004r. i przyjęcia przez nasz kraj wszelkich norm prawnych obowiązujących w Unii – również w obszarze ochrony środowiska. Polska wynegocjowała sobie okresy przejściowe, w ramach których zostały zapisane terminy realizacji pewnych obowiązków, w tym również w zakresie gospodarki odpadami, i nadszedł czas, by je zacząć wypełniać. Polska ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminie – bo to ona wprowadziła tyle zamieszania – jest instrumentem wdrażania norm europejskich, które sami chcemy wypełniać. Co ciekawe – nie jest to nowy dokument, jak często jest to prezentowane w mediach, a ustawa nowelizowana. Co oznacza, że generalne zasady postepowania z odpadami w gminach zostały ustanowione znacznie wcześniej.
Proces przygotowywania nowelizacji i pierwsze tygodnie jej obowiązywania obfitowały w bardzo krytyczne materiały prasowe, znakowane takimi choćby tytułami: „Zabrali pojemniki na śmieci. Ludzie są zbulwersowani” 19.06.2013, „Góra śmieci? Zgodnie z ustawą...” 6.07.2013, „Segregujesz? Po co? I tak zapłacisz więcej” 8.08.2013, „Stare graty zawaliły osiedla” 29.07.2013, „Osiedla już przypominają gratowiska. A będzie gorzej” 29.07.2013, „Gminy mają wybór między dżumą a cholerą”, „Biorą grubą kasę a w śmieciach bałagan” 24.07.2013, „Neapolu nie ma, ale są problemy” 2.07.2013, „W sprawie śmieci ‚reklamacji nie uznajemy’!” 09.10.2013.
Komentowano w nich, że ustawa jest wadliwa, nierzetelnie przygotowana, bądź też niewłaściwie wprowadzana w życie. Najpoważniejszym przekłamaniem było prezentowanie ustawowych zmian w gospodarce odpadami jako całkowitej nowości, tymczasem pierwsza ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminie została uchwalona w 1996 r! Nie są więc nowością standardy postępowania z odpadami, zasady ich segregacji, odzysku i unieszkodliwiania. Obecna nowelizacja wprowadziła zasadniczą zmianę polegającą na przejęciu władztwa nad odpadami przez samorządy, co oznaczało dość dużą zmianę systemową. Błędem w związku z tym było oczekiwanie natychmiastowych zmian. Wiele samorządów musiało więc „przestawić wajchę”, a to wymaga trochę czasu, gdyż jest to proces.
Całkowicie niepotrzebne było straszenie ogromnymi kłopotami mieszkańców. Wiele artykułów wręcz sugerowało, że wprowadzane zmiany spowodują chaos, dzikie wysypiska śmieci pod oknami i radykalny skok opłat. Tymczasem, jak się okazało, „Neapolu nie było”, opłaty w jednym regionie podskoczyły, w innym zostały obniżone. Brak „informacji porządkujących” o zasadach postępowania w warunkach znowelizowanej ustawy i brak informacji o istocie systemu gospodarki odpadami potęgował informacyjny chaos.
Nowe systemy, nowe zasady postępowania z odpadami, nowe stawki – to nie „widzimisię”, ale wymóg dostosowania do europejskich norm i wymóg cywilizacyjny. Wobec rosnących ilości odpadów konieczne są nowe rozwiązania, które zwiększą poziom odzysku, recyklingu i doprowadzą do uruchomienia nowych form ich unieszkodliwiania, np. poprzez termiczną utylizację. Nie możemy już bazować na składowiskach odpadów, których budowa, jako jedynych form unieszkodliwiania, to dziś marnotrawienie pieniędzy i przestrzeni, bo to droga donikąd.
Przed tymi zmianami nie uciekniemy, są one potrzebne i rząd okazując determinację w ich wprowadzaniu uratował nas tak naprawdę przed dotkliwymi karami. Potrzebne zatem jest obiektywne informowanie o istocie wprowadzanych zmian. Zastanówmy się więc, jakiego rodzaju informacje są potrzebne?
Bardzo ważne jest, by wraz z informacjami o kosztach ponoszonych przez mieszkańców wyjaśniać „zawartość” elementów składowych ceny. Cena ta obejmuje dziś nie tylko odbiór i transport, ale i zagospodarowanie odpadów. Stawka za odpady jest kształtowana w zależności od przyjętych rozwiązań. Niezwykle istotne jest prezentowanie zasad wypełniania „deklaracji śmieciowej”. Wiele z samorządów lub związków międzygminnych przyjmuje niekiedy różne wzorce i dla kogoś, kto mieszka w innej gminie niż pracuje dokładna informacja ma niebagatelne znaczenie. Ważne są informacje o zasadach i terminach płatności – każdy z systemów przyjmuje odmienne zasady, dostosowane do uwarunkowań lokalnych, więc taki przewodnik może być doskonałym ułatwieniem dla korzystającego z usług systemu.
Przy prezentowaniu zmian prawnych i omawianiu działania poszczególnych systemów gospodarki odpadami niesłychanie ważne jest szerokie omawianie zasad segregacji odpadów w danej gminie – chodzi o pokazanie ustalonych standardów w systemie, zasady postępowanie z poszczególnymi rodzajami odpadów, czy pokazanie co oznaczają kolory pojemników. Istotne i wielce pomocne jest prezentowanie „dobrych praktyk” domowej gospodarki odpadami. Częstokroć bowiem słychać, że „na segregację to mogą pozwolić sobie ci, którzy mieszkają w domach jednorodzinnych, bo w blokach nie da się”. Da się, trzeba tylko pokazać jak sobie radzić. Każdy z nas wychodzi codziennie do sklepu, szkoły, pracy, kościoła, załatwić jakąś ważną sprawę. Przy okazji każdego takiego wyjścia zabieramy odpady, nie ma więc problemu, by zabierać ze sobą segregowane – szkło do pojemnika białego i zielonego (szkoło kolorowe), plastik do żółtego, papier do niebieskiego. Nie ma problemu „zalegania” odpadów w mieszkaniach. Oczywiście każdy z systemów wprowadził dodatkowo inne obowiązki i zasady, należy więc pokazać je w takich „poradnikach”, czy informatorach.
Prezentacja cyklu „życia odpadów” uzmysławia nam sens wprowadzania systemowych rozwiązań w gospodarce odpadami. Jeśli pokażemy, że z rozbitej stłuczki szklanej powstają nowe słoiki i butelki, że z przerobionego plastiku produkuje się np. polary (znakomite na zimne dni!), z oddawaną makulaturę przeznacza się na produkcję zeszytów, gazet i książek, to znacznie łatwiej jest przekonać ludzi do proekologicznych zachowań. Uzmysławiając głęboki sens takich działań powodujemy, że staje się od zrozumiały i wręcz zachęca do udziału w nich. Dodatkowo pamiętajmy, że odzyskiwane surowce wtórne ze strumienia odpadów, które są przekazywane do instalacji przetwarzania, obniżają koszty obsługi systemu gospodarki odpadami i powodują oszczędności w budżetach domowych.
Kilka wybranych artykułów wskazuje, że owe prasowe poradniki cieszą się zainteresowaniem czytelników: „Pomagamy wypełnić deklarację śmieciową”, Głos Wielkopolski 16.05.2013, „Nadeszła śmieciowa rewolucja – na co musimy się przygotować”, Głos Wielkopolski 29-30.06.2013, „Takie będą nowe przepisy śmieciowe”, Fakt 28.05.2013.
Zmiany w gospodarce odpadami wprowadzane obecnie w Polsce mają na celu dostosowanie polskiego prawodawstwa do norm Unii Europejskiej, pozwalają uniknąć wysokich kar, umożliwiają wdrożenie nowoczesnych rozwiązań organizacyjnych i technologicznych w tym obszarze, a w konsekwencji pokazują, że świadome uczestnictwo w tym procesie przyczyni się do dalszego prawidłowego rozwoju naszego regionu. To wymóg współczesnych cywilizacji i wyraz naszej dbałości o środowisko.
Inne tematy w dziale Rozmaitości
