Otwarte zasoby pracy
Cyfrowe narzędzia kultury, powiększające zakresy czasów relacji międzyludzkich z systematycznego Chronos o spontaniczny Kairos oraz powiększając zakresy przestrzeni interaktywnej komunikacji z bezpośredniości miejscowej o bezpośredniość sieciową, otwierają nowe możliwości dla podnoszenia dobrobytu poprzez pracę nie opłacaną. Z tego względu, zgodnie ze wskazaniami Jana Pawła II, ekonomia powinna zacząć obejmować swoją refleksją nie tylko roztropność ale i dobroczynność w rozporządzaniu zasobami materialnymi. A w konsekwencji powinna porzucić podażową perspektywę efektywności zaspakajania pragnień z wykorzystaniem infrastruktury rynku i podjąć popytową perspektywę efektywności zaspakajania popytu z wykorzystaniem infrastruktury samorządowej.
Przypominam Jano-Pawłowy postulat szacunku dla każdego wymiaru pracy, zainspirowany z jednej strony klarownością przedstawienia przez Grzegorza Brauna czym jest praca polityka lub dziennikarza w wywiadzie Moniki Jaruzelskiej oraz z drugiej strony niepokojącym lekceważeniem znaczenia skutków cyfrowych przemian w kulturze, przez uczestników konwersatorium Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego „Gospodarka nieposłuszna ekonomii”, poświęconego omówieniu książki Andrzeja Sopoćki „Zaskakujący kapitalizm. Miraże ekonomii XXI wieku”.
Przypominam Jano-Pawłowy postulat napominający ekonomistów o uznanie wartości każdego rodzaju pracy człowieka dla zaspokojenia potrzeb własnych i swoich bliskich, zarówno tej realizowanej poprzez wymianę, ze wsparciem pieniężnego instrumentarium wartościowania jak i tej realizowanej poprzez solidarność, ze wsparciem demokratycznego instrumentarium wartościowania, bowiem to właśnie zagadnienie nowych relacji pomiędzy państwem a rynkiem ujawnia się jako kluczowe dla ustrojowego przeciwdziałania powiększaniu nierówności społecznych, jako negatywnego skutku globalizacji, sekuratyzacji i cyfryzacji.
Które to nierówności i wykluczenia, stają się zdaniem Andrzeja Sopoćki coraz większym zagrożeniem dynamiki współczesnej gospodarki dla wolności.
Wizje gospodarcze
Jak zauważa Grzegorz Braun we wspomnianym wywiadzie, jednego czego nas uczy historia, to że jutro świat będzie inny niż dziś. Oznacza to, że ekonomiści rozważając perspektywy wykorzystania nowoczesnych technologii winni projektować co najmniej dwa zestawy czynników wzrostu dobrostanu społecznego. Jeden odpowiadający strategii wykorzystania cyfryzacji dla kolektywizacji gospodarowania i drugi odpowiadający wykorzystaniu cyfryzacji do humanizacji gospodarowania.
Te dwie krańcowo różne wizje rozwoju opierają się na różnych wizjach wolności człowieka. W dominującej od kilku wieków „ekonomii pragnień”, człowiek jest przedmiotem oddziaływania sprzedawców i przedmiotem centralnego sterowania politykami innowacji gospodarczych. W Jano-Pawłowo poszerzonej „ekonomii potrzeb”, człowiek jest podmiotem gospodarowania wszystkich form pracy i podmiotem demokratycznego wartościowania innowacji gospodarczych.
Rysunek 1. Relacje międzypokoleniowe w cyfrowej kolektywizacji gospodarowania.
W związku z coraz większym znaczeniem nie opłaconej pracy dobroczynnej dla dobrostanu społecznego, coraz częściej ilościowe miary dobrobytu takie jak Produkt Krajowy Brutto, uzupełniane są wartościowaniem wskaźnikami jakościowymi. Dlatego w prezentowanych rysunkach czynniki wzrostu ekonomicznego przedstawiam jako wskaźniki wzrostu dobrostanu społecznego.
Rysunek 2. Relacje międzypokoleniowe w cyfrowej humanizacji gospodarowania.
Ale zasadnicza różnica w graficznych prezentacjach alternatywnych wizji rozwojowych, nie polega na doborze wskaźników. Zasadnicza różnica polega na różnym definiowaniu solidarności międzypokoleniowej, tej kluczowej relacji żywotności kultury narodowej.
Wizji cyfrowej kolektywizacji gospodarowania, odpowiada definiowanie solidarności międzypokoleniowej jako relacji pomiędzy społecznością żyjącą współcześnie a społecznościami żyjącymi w przeszłości i w przeszłości.
W tym cywilizacyjnie gromadnościowym ujęciu, kultura narodowa jest opartym na skojarzeniach, zasobem znaków dla rozbudzania emocji.
Wizji cyfrowej humanizacji gospodarowania, odpowiada definiowanie solidarności międzypokoleniowej jako relacji pomiędzy rodzicami, dziadkami i dziećmi.
W tym cywilizacyjnie personalistycznym ujęciu, kultura narodowa jest opartym na wartościach, zasobem nawyków dla powinności dobra.
Polska polityka gospodarcza
Pisując od kilku lat o postulatach ustrojowych odpowiednich dla zmiany paradygmatu systemu ochrony zdrowia z obecnie obowiązującej „cierpliwości medycznej” na paradygmat „samopomoc zdrowia” oraz o postulatach ustrojowych odpowiednich dla zmiany paradygmatu systemu edukacji z „uczenia skupionego na nauczycielu” na paradygmat „samokształcenia w rodzinie”, wskazuję na indywidualizację usług społecznych jako efekt cyfrowego powiększania kultury.
Nie pisywałem jeszcze o potrzebach zmian paradygmatu systemu sądownictwa, ale aspiracje społeczne dla optymalnego wykorzystania gigantycznych zasobów wiedzy z cyfrowego otwarcia postępowań sądowych, w tym poprzez lepszą kontrolę jakości pracy adwokatów i sędziów, prowadzą do analogicznych oczekiwań cyfrowej humanizacji gospodarowania i w tym obszarze usług społecznych.
Przyjęcie cyfrowej humanizacji jako strategicznego celu polityki gospodarczej, skutkować będzie korzystaniem z wolności w trzech najbardziej wrażliwych dla wolności obszarach pogranicza państwa i rynku: ochronie zdrowia, powszechnej edukacji i sądownictwa. Tych obszarach pogranicza państwa i rynku, które odpowiadają za zgodność wartości cywilizacyjnych z kulturą narodową i pozwalają na zastępowanie pracy wymiennej pracą dobroczynną.
Ale i w których regulacje podlegają coraz mocniejszym presjom ponadnarodowych standaryzacji.
Dlatego tym bardziej, polscy ekonomiści świadomi zagrożenia dla wolności wynikającego z naturalnych dla rynku procesów wykorzystania cyfrowego powiększania kultury dla centralizacji własności, powinni stawać się rzecznikami wprowadzania do polityk czynników wzrostu międzypokoleniowej humanizacji gospodarowania.
