Co sprawiło, że spośród wszystkich win " przewoltowanych " największy sukces odniósł portwajn ? Mamy przecież Malagę, mamy produkowane w Jerez koło Kadyksu Sherry, mamy rozmaite muscaty czy też paskudne wermuty, a notka jest o winie z miasteczka Vila Nova de Gaia.
Mapa nawigacyjna po rzece Douro autorstwa Forrestera
Bo porto to porto, wino w które werżnęły się wszystkie smaki i zapachy lata w dolinie Douro, tam jest i plusk wioseł Rabelos i rubinowy kolor Słońca nurkującego w Atlantyku, także jego poranne promyki, czyli delikatny ambergold w kieliszku Tawny. Na koniec jest łomot beczek wtaczanych na płaskie pokłady Rabelos, ale to dopiero nad ranem, po przebudzeniu. To wszystko jest w tym niepozornym kieliszku porto.
Nie jest prawdą, że wzmacniane wina wymyślili angielscy żeglarze - moczymordy, którym 9-12 % normalnego wina nie smakowało tak jak 20% zawarte w beczułce porto. Prawdą jest natomiast, że dodanie brandy ucinało proces fermentacji i było jedynym znanym wówczas sposobem konserwacji, pozwalającym na transport wina w coraz odleglejsze rejony świata. W czasach wielkich odkryć geograficznych beczki pod pokładem miały ogromne znaczenie, no bo czym przykryć lęk i nostalgię na bezkresnym Pacyfiku ?
Porto jest jednym z pierwszych win na świecie, dla którego ustanowiono standardy jakościowe, o które dba istniejący w Porto do dziś Instytut Win Porto.
Instytut Win Porto
Jeden z bardziej światłych Portugalczyków, markiz Pombal, odpowiedzialny za odbudowę Lizbony po tragicznym trzęsieniu ziemi w 1755 roku, wyznaczając standardy dla wina, ustanowił jednocześnie państwowy monopol na porto, z którego dochody przeznaczano na odbudowę zniszczonej Lizbony. Podziwiając Arco da Rua Augusta przy Praca do Comercio pamiętajmy, że to z naszych gardeł, z naszego poświęcenia, z naszego często jakże męczącego - do samego rana - biesiadowania.
Obowiązujące w Polsce hasło ostatniego ćwierćwiecza : zdrowie wasze gardła nasze, w Portugalii mogło brzmieć : pijąc porto odbudowujesz swoją stolicę.
Historia wynagradza autorów dobrych pomysłów i chwytliwych haseł. Markiz Pombal ma dziś w Lizbonie jeden z bardziej reprezentacyjnych placów, ma swój pomnik i stację metra.
Plac i kolumna markiza Pombala w Lizbonie
Nasz autor niezliczonej ilości hasełek i bon motów ma swoje lotnisko, z tym że sprawa z lotniskiem pozostaje otwarta. Wszystko w rękach grafologów z IPN.
Porzućmy jednak kolejną dygresję i nalejmy po jeszcze jednym kieliszeczku porto.
Wspólna historia Francji i Anglii to pasmo niezliczonej ilości konfliktów, wojen mniejszych i większych, dłuższych i krótszych, jak wszędzie. Działała i tu uniwersalna reguła Pawlaka - Kargula determinująca wydarzenia historyczne zawsze i wszędzie w ten sam sposób - konflikt. W tle tego trwającego nieprzerwanie konfliktu zawsze było wino, zawsze były cła, podatki i nader często embargo. Wszystkie restrykcyjne - w stosunku do francuskiego wina - działania Anglików miały na celu uderzenie w interes gospodarczy Francji, że był to interes bardzo poważny zaświadczają aż trzy forty na Żyrondzie strzegące dostępu do Bordeaux. Z powodu tych restrykcji udział francuskich win w angielskim rynku malał systematycznie. W przededniu wybuchu Wojny o sukcesję hiszpańską wynosił 29 % by później przez cały XVIII wiek, aż do drugiej połowy XIX wieku nie wyjść poza 9%. W połowie XVIII wieku, rekordowym in minus okresie, wynosił zaledwie 3 %. Proporcje udziału w angielskim rynku winnym zmieniały się cały czas na korzyść Portugalii. Na nic zdały się rozpaczliwe wysiłki producentów wina z Bordeaux organizowania międzynarodowych szajek przemytniczych. Po drugiej stronie komisarze celni również zachowywali czujność, więc przemyt choć bardzo dochodowy często kończył się na suchej gałęzi. Ówczesny, angielski wymiar sprawiedliwości nie był tak nasycony sędziami typu " Milewski - Łączewski " więc ustalanie właściwych składów orzekających czy łaskawsze oko sędziego nie wchodziło w grę, stąd wspomniana sucha gałąź.
Bardzo mocnym uderzeniem we francuskie wina był zakaz importu wprowadzony przez parlament w roku 1679. To embargo miało aż dwa ostrza, z których jedno wymierzone było w Karola II, angielskiego króla, który czerpał spore dochody z ceł, a jednoczesnie podejrzewany był o niejasne powiązania z królem Francji. Była to akcja dyscyplinowania króla, który od tej pory musiał prosić parlament o wynagrodzenie za pracę na rzecz Anglii, bo jednoosobowy, czasem kiepski władca może wyrządzić ogółowi sporo szkód. Karol II choć nie był władcą wybitnym miał dobrą rękę do żeniaczki, więc posag portugalskiej księżniczki Katarzyny Braganca w postaci miasta Bombaj w Indiach ustawił nie tylko Karola II, ale i całą poźniejszą Wielką Brytanię na prawie trzy stulecia. Indie kojarzą nam się z jednym : z perłą w brytyjskiej koronie, tymczasem pierwsi w Indiach byli Portugalczycy i pierwszym wicekrólem Indii był Portugalczyk Francisco de Almeida, cesarzowa Indii Wiktoria była druga w kolejce. Niewielkie Goa na terytorium Indii było portugalską kolonią do 1961 roku. Tak bywa jeśli nie umiemy zachować stanu posiadania, jeśli zamiast sami pisać swoją historię pozwalamy to robić innym.
Po śmierci Karola II los angielskich pijusów nie poprawił się ani o butelczynę. Krótko po śmierci Karola II wybucha Wojna dziewięcioletnia, a zaraz po niej Wojna o sukcesję hiszpańską. Wreszcie dobrnęliśmy do końca tej libacji z użyciem portwajnu.
Ponieważ w wojnie o hiszpańską sukcesję Anglia i Francja walczyły - jak zwykle - po przeciwnych stronach, więc dostawy wina na rynek angielski nie uległy zmianie, dalej było źle. Whisky nie była popularna, bowiem filoksera nie zagościła jeszcze na francuskich winnicach, dlatego problem wymagał rozwiązania w sposób jak najrychlejszy, mimo trwającej wojny. Tym rozwiązaniem był tzw. Traktat Methuena, angielskiego dyplomaty, czyli w istocie umowa handlowa między Anglią a Portugalią dająca angielskim producentom wyrobów włókienniczych możliwości zbytu swoich produktów w Portugalii na uprzywilejowanych warunkach, jednocześnie zezwalającą na import porto do Anglii na warunkach korzystniejszych niż import win francuskich.
Korzystna wymiana handlowa i wzajemne dobre relacje , również polityczne, między obydwoma krajami nie zaczęły się wraz z podpisaniem wspomnianego traktatu. One trwały już od roku 1387, od poślubienia - własnie w Porto - Filipy Lancaster przez portugalskiego króla Jana I Dobrego. Dobre relacje gwarantował również ożenek Karola II z wspomnianą księżniczką Braganca i jej walizka z nielichym posagiem. Liczna obecność angielskich kupców w Porto nie powinna zatem dziwić, oni korzystając z postanowień traktatu, dając - jakbyśmy dziś powiedzieli - know how, dając rynek zbytu w Anglii, a potem nieograniczone rynki w koloniach spowodowali triumfalny marsz porto przez wszystkie kieliszki świata, w tym i mój. Cheers !
Porto. Ratusz
PS. Obecność Anglików w Porto czuje się do dziś, jest tu ich mieszkających na stałe, całkiem sporo. Jest piętno w XIX wiecznej architekturze, gmachy w centrum miasta i sam ratusz to kopie angielskich obiektów, żywcem wyjęte z miast angielskich. Jednak o udziale Anglików w stworzeniu marki " Porto " zaświadczają przede wszystkim nazwiska producentów portwajnu w Vila Nova de Goja, bo tylko tam może powstawać porto : Graham, Churchill, Taylor, Croft, Offley, Cockburn, Osborne, Sandeman.
