Jakżeż to żałosne, że władcy ziemi nie wiedzą tego

"Pospolici ludzie tego świata cieszą się, kiedy inni się z nimi zgadzają, ale gniewają się, kiedy się od nich różnią. Pragnienie posiadania zwolenników i niechęć do przeciwników wynika z chęci wyróżnienia się z ogółu. Ale czy ci, co mają ambicję wyróżnienia się z otoczenia, zawsze wyodrębniają się z ogółu? Dlatego wzorowanie się na masie jest lepsze od [polegania] na własnym doświadczeniu, które nie dorównywa ilościowo doświadczeniom masy. Ci, co w cudzym imieniu chcą rządzić krajem, opierają się na zaletach Trzech Dynastii, a nie dostrzegają ich wad i rządząc w cudzym imieniu zdają kraj na los szczęścia. Ale jakżeż rzadko się zdarza, że krajowi zdanemu na łaskę przypadku nie grozi zguba; ocalenie go ma jedną szansę na dziesięć tysięcy, ale przy pierwszym niepowodzeniu grozi mu zguba w dziesięciu tysiącach wypadków na jeden. Jakżeż to żałosne, że władcy ziemi nie wiedzą tego.

A przecież ci rządzący ziemią władają wielką rzeczą. A władający wielką rzeczą nie powinni jej uważać tylko za rzecz. I właśnie kiedy ją uważają za coś więcej niż za rzecz, będą z nią właściwie postępować jako z rzeczą. Kiedy się rozumie, że to, co sprawia, że jakaś rzecz jest sobą, samo nie jest rzeczą, czyż to nie wystarczy do rządzenia światem? Wychodzić poza sześć kierunków [przestrzeni], przebiegać dziewięć prowincji 29, wychodzić i wracać według swej woli — to się nazywa swobodne władanie. A o tym, kto swobodnie włada, mówi się, że ma najwyższą godność. Nauka wielkiego męża jest cieniem ciała i echem głosu ludu 30. Kiedy [wielki mąż] odpowiada pytającemu, zaspokaja jego wewnętrzne pragnienie. Jest jakby towarzyszem całego świata. Spoczywa bezszelestnie i porusza się bez określonego celu. Pomaga dojść i samodzielnie powrócić. Choć w swych wędrówkach nie ma wytkniętego celu, to w swoich poruszeniach w obu kierunkach nie zbacza [nigdy] i jak słońce nie ma początku.

[Największą] pochwałą jego osoby jest to, że się łączy z wielką jednością [przyrody]. [Nierozerwalnie z nią] złączony zatraca odrębność swego ja. Nie posiadając własnego ja jakżeż mógłby coś posiadać na własność? Oglądający się na posiadanie — są to szlachetni mężowie starożytności; oglądający się na brak posiadania — są to przyjaciele nieba i ziemi.

Niskie, ale niezbędne są zwierzęta. Pokorny, ale którego trzeba się słuchać, jest lud. Ukryte, ale które trzeba wykonać, są obowiązki służbowe. Surowe, ale które trzeba stosować, jest prawo. Odległa, ale w której trzeba przebywać, jest sprawiedliwość. Stronnicze, ale które trzeba szerzyć, jest miłosierdzie. Drobiazgowe, ale które trzeba [ciągle] mnożyć, są obrzędy.

Uległa, ale która przewyższa [wszystko], jest cnota. Jedyne, ale które się [ciągle] zmienia, jest tao. Nadprzyrodzone, ale które musi ciągle działać, jest niebo.

Dlatego też mędrzec przygląda się niebu, ale nie pomaga mu. Doskonali się w cnocie, ale się nie umartwia. Kroczy w tao, ale nie ma swoich zamiarów. Gromadzi miłosierdzie, ale na nim nie polega. Zapisuje według sprawiedliwości, ale od siebie nie dodaje. Stosuje się do obrzędów, ale nie do przesądnych zakazów. Przyjmuje służbę bez wzdragania się. Bezstronnie stosuje prawo, żeby nie robić zamętu. Opiera się na ludzie, ale lekkomyślnie go nie nadużywa. Stosuje się do zwierząt nie oddalając się [od swoich zasad].

Chociaż żadne ze stworzeń mu nie wystarcza jako narzędzie [działania], ale bez nich nie może nic zrobić. Nie pojmujący nieba nie osiągnie pełni cnoty. Kto nie pojmuje tao, nic sam z siebie nie potrafi. Biada temu, kto nie pojmuje tao."

Czuang-tsy, Prawdziwa księga południowego kwiatu.