Słowiańszczyzna - kultowa 3
Właściwie ta nieszczęsna chybiona interpretacja zabytków słowiańskich jako rzekomo kultowych obecnie atakuje wszystkie zmysły człowieka.
Dla odbierania informacji od rzeczywistości zewnętrznej, jej poznawania, człowiek posiada odpowiednie zmysły - według ich obecnej ważności kolejno są to:
1. Wzrok;
2. Dotyk;
3. Słuch;
4. Węch;
5. Smak.
Pewne filozofie uznają: myśl - jako 6. zmysł.
Nie jest wykluczone, że człowiek posiada też inne zmysły lub czułość tych zmysłów w innych zakresach.
Być może takie cechy mają zwierzęta lub rośliny, tj. wyczulenie na inne rodzaje bodźców.
Kolejno zatem poprzez przykłady, także z zakresu innych kultur:
Ad 1. Wzrok: kultowe - budowle na wzgórzach, znaki na szczytach, specyficzny charakterystyczny ubiór, malowidła, w tym malowanie ciała (dawniej może np. dla ochrony przed zimnem), taniec, itd.;
Ad 2. Dotyk: kultowe - wzajemne pozdrowienia, dotyk leczniczy, ucisk, masaż, nakłuwanie, itd.;
Ad 3. Słuch: kultowe - dźwięki typu hinduskiego "om", modlitwy, itd.;
Ad 4. Węch: kultowe - kadzidła i kadzidełka lecznicze, itd.;
Ad 5. Smak: kultowe - pokarmy, itd.;
Ad 6. Myśl: kultowe - dogmaty, książki, itd.
Są też takie metody wyjaśnień kultowych, które atakują kilka zmysłów na raz:
- zabytkowe ozdoby, rozmaitość kształtów (form), zdobień (ornamentów), surowców do ich tworzenia: amulet, fetysz, godło, herb, talizman, totem: magiczne i symboliczne (wierzenia), chroniące przed urokami albo zapewniające przyszłą pomyślność;
- obrzędy magiczne, obyczaje i zwyczaje - angażuje to i szamanów, i wykonawców.
Właściwie następuje tutaj pomieszanie funkcji kultowej i leczniczej - co może mieć sens z psychologicznego punktu widzenia.
W pradziejach znaki, symbole, oznaki, odgrywały równie ważną rolę jak obecnie.
Tak jak biała chusta dla mężatki (białogłowa) u Słowian oznaczała, że kobieta jest w związku małżeńskim: jest żoną, matką, gospodynią w zagrodzie jej męża - tak wcześniej naszyjnik z zębów niedźwiedzia u łowcy mógł oznaczać, że upolował on swoją pierwszą zdobycz, więc niekoniecznie miał on któreś z poprzednich znaczeń - nawet jeśli został znaleziony w grobie jego żony czy matki.
Interpretacje pomijają funkcje tych przedmiotów i ich zdobień jako znaków, sygnałów, czytelnych dla otoczenia: innych ludzi, a może także zwierząt (odstraszanie - strach na wróble, kołatki, dzwonki, grzechotki), chociażby poprzez zapach roślinny lub zwierzęcy, który pierwotnie posiadały lub mógł im być nadany w procesie obróbki.
Charakterystyczne symbole różnych kultur jako odzwierciedlenie ich wizji życia, zależności losu człowieka od zjawisk przyrodniczych.
Symbole takie często bywały okrągłe, mogły być jednak różnokształtne: symetryczne albo też niesymetryczne.
Ograniczę się tu do niektórych symboli, które zauważyłem w muzeach polskich i przykładowych interpretacji:
⦁ ozdoba z brązu z VII/VIII w.: kółko 3-5 cm i rozpięta na tym kółku figura podobna do indyjskiego tańczącego Śiwy (Sziwy);
https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Aiwa
- ozdoba obcego pochodzenia - mogła znaleźć uznanie na terenach polskich jako symbol życia ludzkiego zależnego od kaprysu beztroskich biesów ze świata niewidzialnego albo takiego życia człowieka, które poza pracą pozwala też na przyjemności (taniec).
⦁ ośmioramienna rozeta uzupełniona poprzecznie do kształtu kolistego (kołowrót słowiański - swastyka słowiańska - koło życia - swarzyca);
https://pl.wikipedia.org/wiki/Swastyka
- ozdoba słowiańska - okrągła, zatem symbolizująca cykliczność: życie składa się z chodzenia (wielość nóg) albo z pracy grupowej, współpracy - nigdzie i nigdy nie jesteś sam.
⦁ swastyka prawoskrętna;
⦁ swastyka prawoskrętna z podwójnymi liniami kończącymi;
- ozdoba obcego pochodzenia - na terenach polskich mogła symbolizować intensywną pracę rękami.
Podobnie jak inne kultury świata, kultury z terenów polskich też posiadały wiele swoistych rodzimych znaków, symboli, które obecnie interpretowane są jako tylko formy lub zdobienia - ewentualnie o znaczeniu magicznym, z pominięciem ich znaczenia praktycznego jako środków przekazu lub wyrazu pewnych spostrzeżeń szczegółowych i refleksji ogólnych na temat życia i świata.
Podobnie jest z hipotezami szukającymi w obrzędach słowiańskich analogii do kultów, religii, wierzeń i mitologii obcych - brak do tego podstaw, tym bardziej że warunki przyrodnicze (np. klimatyczne) terenów polskich były odmienne, więc człowiek stawał tutaj przed odmiennymi surowymi problemami życia codziennego.
Poszukiwanie w kulturach analogii: podobieństw i różnic jest metodą owocną, ale trzeba tu zachować dużą ostrożność, też jeśli chodzi o kierunek wpływu wzajemnego i przepływów kulturowych.
Interpretacje archeologów częściej zmierzają w stronę poszukiwania wierzeń, religii, kultów pradziejowych niż rozumienia potrzeb zwykłych życia codziennego pradziejowych ludzi i dociekania ich sposobów, metod i technik przetrwania.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Symbol
Przedmioty starannie wykonane bez śladu używania sugerują, że mogły być oznakami wyróżniającego statusu osób.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Oznaka_(logika)
https://pl.wikipedia.org/wiki/Status
Jest to dziwne: archeolog, gdy znajdzie coś nietypowego, bez cech użytkowych, bez oznak zużycia, przedmiot, rzeźbę, rysunek, itp. zaraz uważa to za:
1. bóstwo, amulet, talizman, itp.;
2. a chociażby wizerunek bóstwa;
3. lub przynajmniej symbol bóstwa.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kult_religijny
Trzeba zaznaczyć: nie jestem przeciwko takim interpretacjom rozszerzonym do formy kultowej, para-religijnej, ale to powinien być absolutny margines, wyjątek udowodniony ponad wszelką wątpliwość.
-
