Słowiańszczyzna - Archeologia - ozdoby: kształty i zdobienia
Tradycyjnie dzieli się znalezione zabytki archeologiczne wystawiane w muzeach na:
⦁ Broń;
⦁ Naczynia, w tym popielnice (urny);
⦁ Narzędzia;
⦁ Ozdoby.
Naczynia ceramiczne, potem metalowe: garnki, urny, misy, dzbany, itd. - drewniane przetrwały tylko wyjątkowo, zalane przez wodę, odcięte od destrukcyjnego wpływu powietrza, tlenu.
Narzędzia (topory, siekiery - kamienne, krzemienne, brązowe, żelazne) mogły być używane jako broń obronna lub do ataku, narzędzia specjalistyczne łowieckie (łuki) mogły też służyć jako broń do walki.
Zbroje, hełmy mają ewidentne przeznaczenie: do walki, ale pojawiają się stosunkowo późno.
Tutaj chcę się jednak zająć przedmiotami zaliczanymi do kategorii ozdób - jest ich wielka rozmaitość kształtów (form), zdobień (ornamentów), surowców do ich tworzenia.
Interpretacja tych przedmiotów nie wychodzi jednak poza kategorię OZDOBA, ewentualnie amulet, talizman - znaczenie magiczne i symboliczne (wierzenia).
Jest to mało praktyczne, realistyczne.
Według mnie w dawnych czasach znaki, symbole, oznaki, odgrywały równie ważną rolę jak obecnie.
Tymczasem w muzeach do jednoznacznych oznak zalicza się tylko starannie zdobione głowice buław, buławki: kamienne albo metalowe (brązowe, żelazne, itp.).
Tak jak biała chusta dla mężatki (białogłowa) u Słowian oznaczała, że kobieta jest w związku małżeńskim: jest żoną, matką, gospodynią w zagrodzie jej męża - tak wcześniej naszyjnik z zębów niedźwiedzia u łowcy mógł oznaczać, że upolował on swoją pierwszą zdobycz, więc niekoniecznie miał on któreś z poprzednich znaczeń - nawet jeśli został znaleziony w grobie jego żony czy matki.
Według mnie interpretacje archeologów podążają tu w nieprawidłowym kierunku - pomijając funkcje tych przedmiotów i ich zdobień jako znaków, sygnałów, czytelnych dla otoczenia: innych ludzi, a może także zwierząt, chociażby poprzez zapach roślinny lub zwierzęcy, który pierwotnie posiadały lub mógł im być nadany w procesie obróbki.
Jest jeszcze inny aspekt tego tematu:
charakterystyczne symbole różnych kultur jako odzwierciedlenie ich wizji życia.
Symbole takie często bywały okrągłe, mogły być jednak różnokształtne: symetryczne albo nawet niesymetryczne.
Ograniczę się tu do niektórych symboli, które zauważyłem w muzeach polskich i przykładowych interpretacji:
⦁ ozdoba z brązu z VII/VIII w.: kółko 3-5 cm i rozpięta na tym kółku figura podobna do indyjskiego tańczącego Śiwy (Sziwy);
https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Aiwa
Ozdoba obcego pochodzenia - mogła znaleźć uznanie na terenach polskich jako symbol życia ludzkiego zależnego od kaprysu beztroskich biesów ze świata niewidzialnego albo takiego życia człowieka, które poza pracą pozwala też na przyjemności (taniec).
⦁ ośmioramienna rozeta uzupełniona poprzecznie do kształtu kolistego (kołowrót słowiański - koło życia - swarzyca);
https://pl.wikipedia.org/wiki/Swastyka
Ozdoba słowiańska - okrągła, zatem symbolizująca cykliczność: życie składa się z chodzenia (wielość nóg) albo z pracy grupowej, współpracy - nigdzie i nigdy nie jesteś sam.
⦁ swastyka prawoskrętna;
⦁ swastyka prawoskrętna z podwójnymi liniami kończącymi;
Ozdoba obcego pochodzenia - na terenach polskich mogła symbolizować intensywną pracę rękami.
Jestem pewien, że podobnie jak inne kultury świata, kultury z terenów polskich też posiadały wiele swoistych rodzimych znaków, symboli, które obecnie interpretowane są jako tylko formy lub zdobienia - ewentualnie o znaczeniu magicznym, z pominięciem ich znaczenia praktycznego jako wyrazu pewnych spostrzeżeń szczegółowych i refleksji ogólnych na temat życia i świata.
-
