Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają informacje wskazujące na trudności w przekraczaniu granicy Polski przez osoby posiadające podwójne obywatelstwo, w tym polskie, na podstawie paszportu innego państwa. Część piszących do RPO zapewnia, że nie miała możliwości wyjazdu na podstawie paszportu innego państwa.
Straż Graniczna honoruje tylko polski paszport
Z komunikatu na stronie internetowej Straży Granicznej wynika, że: „jeśli funkcjonariusz SG w trakcie kontroli granicznej na wyjazd z Polski uzyska informację, że podróżny posiada polskie obywatelstwo, a nie ma ważnego polskiego dokumentu, czyli w zależności od kierunku podróży, paszportu lub dowodu osobistego, ma obowiązek nie zezwolić takiej osobie na przekroczenie granicy". Dotyczyć ma to również sytuacji, gdy obywatel wjechał do kraju na podstawie dokumentu stwierdzającego obywatelstwo innego państwa.
Jako podstawę tej interpretacji wskazano ustawę o obywatelstwie polskim. Według niej obywatel polski posiadający równocześnie obywatelstwo innego państwa ma wobec RP takie same prawa i obowiązki, jak osoba posiadająca wyłącznie obywatelstwo polskie. Ponadto stanowi ona, że obywatel polski nie może wobec władz RP powoływać się ze skutkiem prawnym na posiadane równocześnie obywatelstwo innego państwa i na wynikające z niego prawa i obowiązki.
RPO: przyjęta interpretacja zdaje się nie odpowiadać prawu obywateli UE
W ocenie Rzecznika z przepisu tego nie wynika norma prawna, na którą powołuje się SG, odmawiając obywatelom polskim przekroczenia granicy w celu wyjazdu na podstawie paszportu innego państwa. Wskazane przepisy powinny być bowiem interpretowane z uwzględnieniem ustawy o dokumentach paszportowych, która przyznaje prawo, a nie obowiązek, do posiadania dokumentu paszportowego. Ponadto ustawa o dowodach osobistych ustanawia obowiązek posiadania dowodu osobistego jedynie przez pełnoletnich obywateli polskich zamieszkujących na terytorium RP.
RPO uważa również, że dodatkowy argument przeciw interpretacji SG występuje w przypadku osób mających podwójne obywatelstwo Polski i innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. W przypadku takich osób przyjęta interpretacja zdaje się nie odpowiadać prawu obywateli UE do swobodnego przemieszczania się, gwarantowanego Traktatem o funkcjonowaniu UE. Dla potwierdzenia obywatelstwa Unii tak samo ważny jest paszport lub dowód osobisty wydany przez polskie organy, jak organy innego państwa członkowskiego.
Kary za brak ważnego dokumentu
Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE państwo członkowskie UE może zobowiązać swoich obywateli, pod groźbą kary, do posiadania przy sobie ważnego dowodu tożsamości lub paszportu, gdy podróżują do innego państwa członkowskiego Unii, niezależnie od używanego środka transportu i trasy. Istotne jest, aby dokument tożsamości lub paszport był ważny, brak jest natomiast wskazania by wobec podwójnego obywatelstwa konieczne było posiadanie dokumentu wydanego przez państwo, z którego obywatel Unii chce wyjechać.
Rzecznik zwrócił się więc do komendanta SG o informacje na temat praktyki przyjętej przez Straż, gdy osoba posiadająca podwójne obywatelstwo, w tym polskie, próbuje przekroczyć granicę w celu wyjazdu z Polski. Prosi o wyjaśnienie, czy praktyka ta jest jednolita oraz jakie są jej podstawy prawne, a także jakie ewentualne szczególne względy za nią przemawiają. W swoim piśmie RPO postuluje również „by kierując się zapewnieniem skutecznej ochrony praw i wolności obywateli polskich posiadających podwójne obywatelstwo rozważyć takie przyjęcie interpretacji ustawy o obywatelstwie uwzględniającej również inne przepisy ustawowe, m.in. ustawę o dokumentach paszportowych i ustawy o dowodach osobistych, a także prawa obywateli UE do swobodnego przemieszczania się, które umożliwia wyjazd z Polski osobom we wskazanej sytuacji na podstawie ważnego dokumentu paszportowego innego państwa.
Podwójne obywatelstwo w Europie. Nie wszystkie państwa pozwalają
Przypomnijmy, że w Europie są państwa, które zakazują podwójnego obywatelstwa. Należą do nich Niemcy, Ukraina, Holandia, Austria, Estonia, Bułgaria, Hiszpania, Norwegia, Łotwa i Litwa. Są jednak takie kraje, w których możliwość uzyskania dodatkowego obywatelstwa może stanowić nawet rodzaj umowy biznesowej. Tzw. złote wizy oferują m.in. Grecja, Turcja, Portugalia czy Malta. Takie obywatelstwo przyznawane jest osobom, które inwestują w nieruchomości, lokują kapitał lub zakładają firmy w kraju wydającym złote wizy.
Tomasz Wypych
(Odprawa graniczna. Fot. Straż Graniczna)
Czytaj dalej:
