Pomimo licznych sankcji nałożonych na handel z UE i USA, rosyjski import pod względem wartości wrócił do poziomu z 2021 r., a część zachodnich firm eksportuje swoje towary najpierw do krajów Wspólnoty Niepodległych Państw, by tranzytem mogły trafić do Rosji.
Rosyjski import stale rośnie. A co z sankcjami?
Jak wynika z danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego, rosyjski import wzrósł o 12 proc. w ujęciu rok do roku i aktualnie wynosi ok. 285 mld USD (w 2021 r. było to 293 mld USD). Wzrost importu do Rosji wynika głównie z przeniesienia handlu z Europy do Azji i innowacyjnych sposobów omijania sankcji handlowych.
Z powodu braku możliwości handlu bezpośrednio z Rosją, część firm z Europy i Stanów Zjednoczonych eksportuje swoje towary do krajów Wspólnoty Niepodległych Państw, by tranzytem mogły trafić do Rosji. Firmy zmieniły łańcuch dostaw, który biegnie np. przez Kirgistan, Armenię i Kazachstan. Średni miesięczny eksport do Kirgistanu pod koniec 2023 r. był nawet o 1800 proc. większy niż przed lutym 2022 r. dla Polski, 1200 proc. dla Niemiec i 870 proc. dla Rosji. W ujęciu kwotowym wolumen handlu nie jest duży – udział wszystkich krajów WNP w handlu z Rosją wynosi mniej niż 10 proc.
Rosja zwiększa obroty handlowe m.in. z Chinami i Turcją
Zachodnie sankcje spowodowały zwiększenie rosyjskich obrotów handlowych z Chinami, Turcją i Kazachstanem. Import do Rosji produktów z Chin osiągnął w II kwartale 2023 r. wartość prawie 30 mld USD i był najwyższy w historii. To wzrost prawie o 100 proc. w porównaniu z analogicznym okresem w 2021 r. Wzrost eksportu do Rosji z Turcji i Kazachstanu był jeszcze wyższy i wyniósł odpowiednio 150 proc. i 200 proc. Główną przyczyną wzrostu importu z tych krajów jest spadek importu z UE, zarówno towarów objętych sankcjami, jak i dopuszczonych do obrotu. Jak wskazuje think thank Ifo Institute, towary objęte zachodnimi sankcjami dostarczają głównie Chiny – w I połowie 2023 r. ich udział w imporcie towarów objętych sankcjami wynosił 57 proc., a wspólny udział krajów WNP i Turcji – 17 proc. Do początku 2024 r. nie zwrócono uwagi na problem eksportu towarów do Rosji przez kraje pośrednie – tylko kilka kirgiskich firm zostało objętych sankcjami.
Rosja sprowadza towary zbrojeniowe i surowce krytyczne w niewiele mniejszych nominalnych wartościach niż w 2021 r. Według Kijowskiej Szkoły Ekonomii, Rosja zaimportowała towary zbrojeniowe o wartości prawie 9 mld USD w pierwszych 10 miesiącach 2023 r., co stanowi zaledwie 10-proc. spadek względem analogicznego okresu w 2021 r. Szerzej definiowany import surowców krytycznych wynosi ponad 20 mld USD, a import półprzewodników czy mikroczipów jest na podobnym poziomie wartościowym, ale prawdopodobnie nieco mniejszym w ujęciu ilościowym w porównaniu z 2021 r. Import surowców krytycznych i towarów zbrojeniowych pochodzi głównie z Hongkongu (30 proc.) i Chin (38 proc.).
Polskie firmy omijają sankcje? Nie jest to wykluczone
Nie wykluczone, że również polskie firmy omijają sankcje. Według wyliczeń Robina Brooksa, dyrektora zarządzającego IIF (Instytut Finansów Międzynarodowych) polski eksport do Kirgistanu od 2019 roku wzrósł o 1900 procent, ale gwałtowny wzrost odnotowano od 2022 roku. Potwierdzają to również dane Głównego Urzędu Statystycznego, który podaje, że wzrósł eksport do Turcji (o 21 proc.), Kazachstanu i Gruzji po ok 33 proc.. a do Uzbekistanu, Białorusi i Armenii po ponad 50 proc. Zgodnie z deklaracjami odpraw granicznych do tych państwa Polska sprzedaje przede wszystkim „Maszyny i urządzenia mechaniczne i sprzęt elektroniczny”, „pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające”, a do Kirgistanu broń i amunicję.
Zgodnie z sankcjami UE nałożonymi na Rosję nie można sprzedawać jej m.in. produktów wojskowych, podwójnego zastosowania, kamer, części elektronicznych, dronów, części samochodowych, samochodów oraz urządzeń do przemysłu wydobywczego i energetycznego.
Tomasz Wypych
Fot. Kreml. Źródło: Władimir Putin. Fot. PAP/EPA/ALEXANDER KAZAKOV/SPUTNIK/KREMLIN POOL
Czytaj dalej:
