Fundacja Instytut Studiów Wschodnich w partnerstwie z Województwem Warmińsko-Mazurskim oraz miastem i gminą Mikołajki, zorganizowali kolejną edycję największej i najważniejszej konferencji samorządowej w Europie Środkowo-Wschodniej. Impreza odbyła się w dniach 4-5 marca 2024 r., w Hotelu Gołębiewski, jej hasłem przewodnim było: „Przyszłość idei decentralizacji w zmieniającym się świecie”. Salon24 był patronem medialnym wydarzenia.
Przeszło 2100 uczestników z Polski i 35 krajów Europy wzięło udział w tegorocznej edycji Kongresu, w tym blisko 400 polskich samorządowców. Uczestnicy wydarzenia mieli okazję do wymiany poglądów, budowy relacji, nawiązywania kontaktów i rozwoju różnych form współpracy, zarówno na poziomie regionalnym, jak i z partnerami z innych krajów.
IX Europejski Kongres Samorządów obejmował bogaty program, który składał się z ponad 250 różnorodnych wydarzeń, takich jak bloki programowe, panele dyskusyjne, warsztaty, wykłady, prezentacje, gale i koncerty. Tematy dyskusji dotyczyły wielu obszarów, m.in.: zarządzania jednostkami samorządu terytorialnego, mechanizmów rozwoju miast i regionów, potencjału cyfryzacji, finansowania inwestycji, ochrony środowiska oraz polityki bezpieczeństwa. Program Kongresu był zorganizowany na siedemnastu ścieżkach tematycznych, obejmujących dziedziny takie jak Polityka i Bezpieczeństwo, Gospodarka i Finanse, Samorząd Przyszłości, Współpraca Międzynarodowa, Zielona Energia, Infrastruktura Regionalna czy Zdrowie.
Decentralizacja w zmieniającym się świecie
W Kongresie uczestniczyło wielu przedstawicieli władz szczebla samorządowego i ogólnopolskiego, liderów opinii, naukowców i gości z zagranicy. Wśród gości znaleźli się między innymi: Marcin Kuchciński – Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Marek Woźniak – Marszałek Województwa Wielkopolskiego, Krzysztof Gawkowski – Wicepremier Minister Cyfryzacji, Krzysztof Bosak – Wicemarszałek Sejmu RP, Krzysztof Hetman – Minister Rozwoju i Technologii, Piotr Wachowiak – Rektor SGH, czy Rajmund Andrzejczak – były Szef Sztabu Generalnego WP.
Jednym z kluczowych wydarzeń IX Europejskiego Kongresu Samorządów była sesja plenarna o tytule „Przyszłość idei decentralizacji w zmieniającym się świecie”. Willie Sullivan, Starszy Dyrektor, Electoral Reform Society z Wielkiej Brytanii, pełnił rolę moderatora sesji. W roli panelistów wystąpili: Marcin Kuchciński – Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Jerzy Buzek – Poseł do Parlamentu Europejskiego, Francisco Javier Ayala Ortega – Burmistrz Fuenlabrada, Hiszpania, Pekka Komu - Przewodniczący Zarządu Regionu Päijät-Häme, LADEC, Finlandia, oraz Krzysztof Gawkowski - Wicepremier, Minister Cyfryzacji.
W trakcie sesji paneliści podkreślili, że demokracja powinna być dostępna dla wszystkich, a nie tylko dla wybranej grupy. W dyskusji zaznaczono, że decentralizacja stanowi korzystną ideę przekazania części władzy samorządom. Uczestnicy debaty zauważyli, że w obliczu współczesnych wyzwań demokracja staje się zagrożona, co podkreśla znaczenie systemu zdecentralizowanego. Jerzy Buzek w trakcie sesji przypomniał o istotności decentralizacji, zwłaszcza w kontekście działań rosyjskich, które mogą być niekorzystne dla Europy. Według byłego Premiera
– pomocniczość to sytuacja, gdzie władza na wyższym poziomie, na przykład Unia Europejska pomaga państwom członkowskim, a państwo pomaga samorządom.
Paneliści zwrócili także uwagę na kwestie migracji w kształtowaniu jednostek samorządu terytorialnego i lokalnych społeczności, a także odnieśli się do kwestii związanych z rozwojem cyfryzacji i informacji.
Pierwszy dzień IX Europejskiego Kongresu Samorządów w Mikołajkach zakończyła Gala, którą poprowadzili redaktor naczelny „Rzeczpospolitej”, Bogusław Chrabota i Malwina Żuchniewicz. Podczas wieczoru wręczono sześć nagród Samorządowca Dwudziestopięciolecia w kategoriach: Sołtys, Wójt, Burmistrz, Starosta, Prezydent, Marszałek, a także trzy wyróżnienia za całokształt zasług i osiągnięć na rzecz Samorządu Terytorialnego. Nagrody wyróżnionym wręczali kolejno: Krzysztof Bosak – Wicemarszałek Sejmu, Jacek Protas – Sekretarz Stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej oraz Krzysztof Gawkowski – Wicepremier i Minister Cyfryzacji.
Samorządowcy dwudziestopięciolecia
Nagrodę Samorządowiec Dwudziestopięciolecia w kategorii Sołtys otrzymał Ireneusz Niewiarowski – Twórca i Prezes Krajowego Stowarzyszenia Sołtysów, nagrodę Samorządowiec Dwudziestopięciolecia w kategorii Wójt otrzymał Krzysztof Harmaciński – Wójt Gminy Iława, nagrodę Samorządowiec Dwudziestopięciolecia w kategorii Burmistrz zdobył Stanisław Bodys – Burmistrz Miasta Rejowiec Fabryczny, nagrodę Samorządowiec Dwudziestopięciolecia w kategorii Starosta otrzymał Andrzej Płonka – Starosta Bielski, nagrodę Samorządowiec Dwudziestopięciolecia w kategorii Prezydent otrzymał Wojciech Szczurek – Prezydent Gdyni, nagrodę Samorządowiec Dwudziestopięciolecia w kategorii Marszałek otrzymał Marek Woźniak – Marszałek Województwa Wielkopolskiego.
Za całokształt zasług i osiągnięć na rzecz samorządu terytorialnemu nagrodę z rąk Krzysztofa Hetmana – Ministra Rozwoju i Technologii otrzymali: Kazimierz Barczyk – współtwórca Federacji Regionalnych Związków Gmin i Powiatów RP, oraz prof. Jerzy Stępień – współtwórca reformy Samorządu Terytorialnego w Polsce, w którego imieniu nagrodę odebrał Jan Król. Wyróżnienie otrzymał również prof. Jerzy Buzek – współtwórca reformy Samorządu Terytorialnego w Polsce.
– To była rzesza niesamowitych ludzi, którzy czuli wielką wspólnotę w reformowaniu kraju. Warto przypomnieć, że samorząd to nie tylko dobre gospodarowanie, ale szczególne miejsce do budowania wartości. Taką wartością jest racja stanu. – powiedział prof. Jerzy Buzek podczas odbierania wyróżnienia.
Wyjątkowe wyróżnienia podczas gali
Drugi dzień IX Europejskiego Kongresu Samorządów w Mikołajkach zwieńczyła gala, którą poprowadzili redaktor Tomasz Sanpruch i Malwina Żuchniewicz. W jej trakcie wręczono wyróżnienia – Nagrody Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej przyznano gminom zaangażowanym w ochronę pamięci historycznej. Nagrody wręczał dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa Adam Siwek. Wyróżnienie to otrzymały: Urząd Gminy Wyry - nagrodę odebrała Joanna Pasierbek-Konieczny, przewodnicząca Rady Gminy Wyry, oraz Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie - w którego imieniu nagrodę odebrał Piotr Pilch, wicemarszałek Województwa Podkarpackiego.
Przyznana została także Nagroda Europejskiego Kongresu Samorządów, którą wręczał Zygmunt Berdychowski – Przewodniczący Rady Programowej Europejskiego Kongresu Samorządów. Wyróżnienie to otrzymali: dr Boglarka Ban-Gal oraz Pekka Komu - Przewodniczący Zarządu Regionu Päijät-Häme.
Gale IX Europejskiego Kongresu Samorządów w Mikołajkach uświetniły koncerty: Katarzyny Żak, która zaśpiewała utwory z płyty Miłosna Osiecka, Anny Grzelak, Sądeckiej Orkiestry Kameralnej wraz z zespołem SOK & Tango Attack pod dyr. Leszka Mieczkowskiego oraz Orkiestry Akademickiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie pod batutą Rafała Krauzego.
Wydarzenie nie tylko samorządowe
Wydarzenie stanowiło nie tylko miejsce debat o tematyce społeczno-gospodarczej. Bogaty program kulturalny obejmował koncerty, pokazy filmów oraz spotkania z autorami książek. W trakcie tego wydarzenia w Mikołajkach odbyły się spotkania poświęcone takim tytułom, jak: „Chiński obwarzanek. Od Tajwanu po Tybet, czyli jak Chiny tworzą imperium” – spotkanie autorskie z Prof. Michałem Lubiną, „Historia polityczna Polski 1989–2023” – spotkanie autorskie z Prof. Antonim Dudkiem oraz „Potrzeba zmian w samorządzie terytorialnym” - spotkanie autorskie z dr. Cezarym Trutkowskim.
Uczestnicy Kongresu mieli również okazję podniesienia swoich umiejętności i kompetencji poprzez udział w warsztatach dotyczących różnych obszarów, takich jak np.: „Jak zwiększyć szanse na elekcję? - determinanty wyborcze”, „Jak opracować dobrą strategię rozwoju gminy?” czy „Jak przekonać nieprzekonywalnych – czyli jak komunikować strategiczne inwestycje?”
Europejski Kongres Samorządów jest organizowany przez Fundację Instytut Studiów Wschodnich, która działa na rzecz promowania dialogu i współpracy między państwami Europy Środkowo-Wschodniej. Fundacja jest także organizatorem Forum Ekonomicznego w Karpaczu, konferencji stanowiącej jedno z największych i najważniejszych wydarzeń gospodarczo-politycznych w tej części Europy.
