Bez wydłużenia wieku przejścia na emeryturę system w Polsce się zawali - twierdzą liberalni ekonomiści. Dania zrobiła pierwszy krok. Czy teraz kolej na Warszawę?
Wiek emerytalny - 70 lat
Dania podjęła kolejny krok w reformie systemu emerytalnego – od 2040 r. wiek emerytalny ma tam wynosić 70 lat. To najwyższy pułap w całej Unii Europejskiej, będący efektem wprowadzonego w 2006 r. mechanizmu automatycznego dostosowywania wieku emerytalnego do wzrostu długości życia. Duńscy mężczyźni będą przechodzić na emeryturę 5 lat później niż Polacy, zaś kobiety aż 10 lat później niż Polki.
W 2024 r. oczekiwana długość pracy wyniosła w Danii 42,5 roku, w Polsce zaś 35,5 roku, co oznacza że Duńczycy przeciętnie pracują o 7 lat dłużej. Tymczasem współczynnik obciążenia starością (stosunek osób w wieku 65+ do osób w wieku 15-64 lata) w 2024 r. oscylował na podobnym poziomie w obu państwach – w Danii wyniósł 32,5, zaś w Polsce 31,8.
Pracownicy i system w Danii
Choć obecnie ustawowy wiek emerytalny w Danii wynosi 67 lat zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn, Duńczycy przeciętnie kończą aktywność zawodową wcześniej. W latach 2017-2022 efektywny wiek przejścia na emeryturę wynosił średnio 63,8 roku dla kobiet i 64,2 roku dla mężczyzn. W porównaniu z Polską różnice te są umiarkowane – Dunki kończyły pracę zawodową o 2,6 roku później niż Polki, natomiast mężczyźni w obu krajach przechodzili na emeryturę niemal w tym samym wieku (różnica wynosiła tylko 0,1 roku). Różnice w oczekiwanej długości życia w zdrowiu między Polską a Danią są niewielkie, co wskazuje na zbliżony potencjał zdrowotny starszych pracowników w obu krajach.
W 2022 r. 50-letni Duńczyk mógł oczekiwać, że spędzi jeszcze 18,4 roku w dobrym zdrowiu, natomiast Dunka – 17,8 roku. W Polsce wskaźniki te były nieco niższe dla mężczyzn (o 1,2 roku), ale wyższe dla kobiet (o 0,8 roku). Średnia różnica między krajami wynosiła za ledwie 0,5 roku na korzyść Danii. Warto zauważyć, że w Danii funkcjonuje program Senior Fleksjob1, który umożliwia osobom z ograniczoną zdolnością do pracy kontynuowanie za trudnienia na elastycznych zasadach, co może wspierać ich dłuższą aktywność zawodową.
W Danii starsi pracownicy częściej niż w Polsce pracują na niepełny etat. W Polsce w 2023 r. zaledwie 8,1 proc. zatrudnionych w wieku 50-74 lata pracowało w niepełnym wymiarze godzin, co jest jednym z najniższych odsetków w UE. Dla porównania, w Danii udział ten wyniósł 22 proc., czyli nieco powyżej średniej unijnej wynoszącej 19,8 proc. Również wśród pracujących emerytów widoczne są istotne różnice: w Danii wykonują pracę średnio przez 21,4 godz. tygodniowo, podczas gdy w Polsce ten czas wynosi 31,7 godz.
Wyższy wiek emerytalny - remedium na krach?
Od lat eksperci ostrzegają, że bez reform w ciągu kilkudziesięciu lat system emerytalny stanie się niewydolny, mówiąc wprost: wypłacanie emerytur nie będzie możliwe. Zwłaszcza dla osób o niskich dochodach, kobiet i pracowników niestandardowych. Pewne jest jedno: przy obecnym systemie do 2050 roku świadczenia znacząco spadną. Ekonomiści Międzynarodowego Funduszu Walutowego prognozują, że „w długim terminie starzenie się społeczeństwa osłabi adekwatność polskiego publicznego systemu emerytalnego, szczególnie dla biedniejszych emerytów, kobiet i niestandardowych pracowników. Bez żadnych reform do 2050 r. średni wskaźnik świadczeń spadnie z 45 do 29 procent" - napisali. Przeciwdziałanie skutkom starzenie się społeczeństwa w celu utrzymania wskaźnika świadczeń wiązałoby się z dodatkowymi kosztami fiskalnymi w wysokości około 6 punktów procentowych PKB do 2050 r.
Gwałtowny spadek wskaźnika świadczeń oznaczałby, że przeciętna emerytura zrównywałaby się z minimalną emeryturą, ostatecznie tworząc uniwersalny system. Aby złagodzić skutki starzenia się społeczeństwa, potrzebne jest kompleksowe, wielotorowe podejście.” Wśród możliwych rozwiązań wymienili m.in. wyrównanie ustawowego wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn i podnoszenie go z czasem wraz ze wzrostem oczekiwanej długości życia a także wydłużenia efektywnego życia zawodowego poza ustawowy wiek emerytalny i zachęty do pracy dla emerytów. Czy polski rząd się na to zdecyduje by ocalić system emerytalny?
Z artykułu dowiesz się:
- Dania podniesie wiek emerytalny do 70 lat w 2040 roku – najwięcej w UE
- Duńczycy pracują średnio o 7 lat dłużej niż Polacy, mimo podobnych prognoz długości życia w zdrowiu
- Polska ma jeden z najniższych w UE wskaźników pracy na niepełny etat wśród osób 50+
- MFW ostrzega, że do 2050 r. średnia emerytura w Polsce może spaść do poziomu emerytury minimalnej
Fot. zdjęcie ilustracyjne/Unsplash
Tomasz Wypych
Inne tematy w dziale Społeczeństwo
