Taoizm, konfucjanizm i budyzm to trzy „wiary” Dalekiego Wschodu.
W przeciwieństwie do buddyzmu, pierwsze dwa nie mają zasięgu globalnego, a ich wpływ głównie ograniczona się do ludzi chińskiej kultury. Choć ostatnio zaczynają odnosić sukcesy wśród innych narodów. Ich sukces objawia się w różny sposób.
Jaki jest jednak początek taoizmu i konfucjanizmu? Czy zawsze były one religiami, czy też dawniej były filozofiami?
Poprzez pewne wydarzenia spróbuję wejść w sedno tematu i postaram się wyjaśnić kilka aspektów historycznych.
„Kampania stu kwiatów” – zainicjowana przez Mao Zedonga w maju 1956 roku doprowadziła do chwilowej odwilży politycznej, jednak została szybko stłumiona. Jej wiodącym sloganem było:
„niech rozkwita sto kwiatów, niech współzawodniczy sto szkół!”
Wielki Sternik parafrazował myśl używaną przez chińskich intelektualistów dotyczącą okresu „Walczących Królestw” istniejących między V a III wiekiem pne. Okres ten zapowiadał koniec długiej dynastii Zhou panującej w latach 1122 – 256 pne. Podczas tej epoki Chiny tworzyły kilka stanów feudalnych niesustannie walczących ze sobą. Zakłócenia polityczne podważały autorytet tradycyjnej klasy rządzącej. Ponadto ludzie cierpieli z powodu konfliktów i byli coraz bardziej skłonni ulegać presji rządzących. W tym kontekście pojawiły się liczne idee i aspiracje, od dawna powściągliwe. Były one podobne do znanego cytatu przytoczonego powyżej. Pojawiły się różne szkoły myślenia, które odzwierciedlały najlepszy sposób rządzenia, wpływ różnych praw. Wprowadzono społeczny porządek i kodeks moralny, nastąpił rozwój literatury i rolnictwa. Te intelektualne „instytuty” nazwano „stoma szkołami”. Większość z nie odgrywała wielkiego wpływu w codziennej egzystencji ówczenej epoki, niemniej jednak zyskała prestiż społeczeństwa.
Znamy je dzisiaj jako taoizm i konfucjanizm.
Niemniej jednak nie można zrozumieć taoizmu i konfucjanizmu bez znajomości podstawowej koncepcji Dao. Daowyznacza "drogę, drogę i jeszcze raz drogę". Odtąd dao jest "metodą, zasadą czy też doktryną".
Chińczycy uważają, że harmonia i powszechny porządek zależny jest od przejawów Dao. Jest to rodzaj boskiej regulacji nad wszechświatem i czasem. Ci, którzy przestrzegają tej koncepcji, nie wierzą w wszechświat rządzony przez twórcę Boga, ale wiążą wszystko z opatrznością.
Gdy wprowadzamy Dao do społeczeństwa, jest to naturalny i prawidłowy sposób prowadzący do apogeum, gdyż wszystko co istnieje musi zająć należne swoje miejsce aby spełnić swoją funkcję. Dla przykładu, gdy rządzący wypełnia swoje obowiązki rządząc mądrze i sprawiedliwie, państwo będzie szczęśliwie. Jednocześnie, jeśli poddani chętnie poszukują Dao, harmonia będzie kontynuowana wszędzie. W przeciwieństwie, gdyby Dao zostanie zaniechane, nastąpi chaos i katastrofa.
To pragnienie utrzymania harmonii z Dao jest podstawą myśli taoistycznej i konfucjańskiej, która pochodzi z tego samego pojęcia. Jednak dwie teorie różnią się.
Taoizm popiera bierność, spokój i powrót do natury. Pozwala on aby rzeczy się rozwijały i poddawały się naturalnemu ruchowi. 三大 火炉Towarzyszy pragmatyzmowi i uczy, że porządek społeczny panuje tylko wtedy, gdy wszyscy spełniają swoje obowiązki, począwszy od rządzącego aż do poddanego. Konfucjanizm 三大 火炉三大 火炉ujednolica stosunki ludzkie i społeczne oraz proponuje wzór zachowań.
Nasuwa się pierwszy wniosek:
Taoizm i Konfucjanizmto sposoby życia, które nie mają więzi z religiami.
Jak więc rozwinęły się te dwa systemy?
Taoizm (道教 / dàojiào) jest systemem filozoficznym powstałym w Chinach ponad 2000 lat temu.
Niniejsza azjatycka praktyka przodków skupiała miliony zwolenników w starożytnych Chinach.
W Chinach, poszukiwanie mądrości,jest oparte naharmonii. Harmoniadlataoistów, stawiasercei umysłw "Drodze" (dao), a więcw samej naturze. Jest topowrótdopierwotnejinaturalnejautentyczności. Człowiek możebyćwolnym odograniczeńiumysłu.Taoizmjestideałemwolności indywidualnej, odmowąrygorówżycia społecznegoi lekkomyślności. Jest też uniąz siłamikosmicznymi, które dzisiaj fascynująwieluludzi Zachodu. Taoistaabyuwolnić się odograniczeńspołecznych, oddala się od tłumu, schrania się wgórachi żyje w spokoju.
Taoiści wierzą, że niepotrzebnezużywanieenergii jest ryzykiem przedwczesnej śmierci.
Legendarnym fundatorem taoizmu był Laozi.
Mało wiemy na jego temat, poza tym, że żył w VI wieku pne. Laozi oznacza „stary” lub „dawny mistrz”. Jedyna oficjalna biografia Laozi jest zawarta w „Zapiskach historycznych”, których autorem jest historyk z II wieku pne Sima Qian z dworu dynastii Han.
Pierwsza strona Zapisków Historyka
Według tego dzieła, Laozi w rzeczywistości nazywał się Li Er, był urzędnikiem w cesarskim archiwum w Luoyang leżącym w centrum Chin.Laozi widział upadek dworu i po jego opuszczeniu udał się na zachód Chin, gdzie żył samotnie Porzucił swe stanowisko, którego powodem w/g Sima Qian miała być zbyt długa służba na dworze cesarskim.
Wówczas to zabrał się do pisania dzieła składającego się z dwóch części:
dao (道) – droga
de (德) – cnota
Dzieło „Daode Jing” składa się z ponad 5000 sinogramów i pozostaje filarem taoizmu. Całość jest napisana w zwięzłych wersetach, z których część składa się tylko z trzech lub czterech słów. Mistrz analizuje „drogę” będąca najwyższą drogą natury, która przemienia się we wszystkie sfery ludzkiej aktywności. Aby znaleźć „drogę” trzeba wycofać się ze świata i żyć w zgodzie z naturą. Taoizm jest bardziej sposobem na życie niż religią. W obliczu niesprawiedliwości, cierpienia i niespójności spowodowanych przez feudalne społeczeństwo tamtych czasów taoiści myśleli, że znajdą pokój i harmonię powracając do tradycji przeszłości, czyli bez suwerennych praw aby zdominować ludzkość.
„Daode Jing”道德经
Taoizm nie jest filozofią niedziałania.
znak Dao 道
W starożytności taoistów fascynowała długowieczność, siła regeneracyjna i więź z naturą.
Ten, kto zdawał sobie sprawę z harmonii Dao, mógł przełamać tajemnice i uchronić się przed złymi wpływami, chorobami i nawet przed śmiercią.
Jako filozofia życia, taoizm wyraźnie łączył się z wierzeniami religii. Jego adepci wierzyli w różne przesądy. Dla przykładu jednym z nich jest wiara, że procedury dietetyczne i ćwiczenia oddechowe opóźniają śmierć ciała.
Pojawiły się legendy.
Jedn z nich mawiała, że nieśmiertelni są zdolni do jazdy na chmurach, znikać i pojawiać się do woli. Potrafią żyć w niezliczonych latach na świętych górach lub na odległych wyspach żywiąc się rosą i cudownymi owocami.
Historia Chin wspomina, że w 219 roku, cesarz Qin Shi Huangdhi, wysłał liczną flotę statków z 3000 chłopcami i dziewczętami w poszukiwaniu legendarnej nieśmiertelnej wyspy Peng Lai.
Praktyki związane z taoizmem przybrały nowy wzlot podczas dynastii Han (206r pne do 220r pne). Cesarz Wudi, zwolennik konfucjanizmu, interesował się fizyczną nieśmiertelnością poszukiwaną przez taoistów. Jego pasja stała się alchemią "pigułek nieśmiertelności".
W myślach taoistycznych życie jest powiązane z kombinacją yin / yang.
Topiąc ciemny ołów (symbolizujący yin) i błyszczącą rtęć (reprezentującą yang) alchemicy symulowali naturalny proces, w wyniku którego myśleli, że powstanie „nieśmiertelna pigułka” przedłuąjaca życie. Hołdownicy taoizmu rozwijali także ćwiczenia zbliżone do jogi, używali specjalnej techniki oddychania, stosowali dietę oraz częste praktyki seksualne w celu przedłużenia swego istnienia. Do tego wszystkiego należy dodać użycie talizmanów, dzięki którym - jak się im wydawało - byli niewidzialni, co pozwalało im przemierzać wodę i poruszać się w powietrzu. Do odpędzania złych duchów i dzikich zwierząt zawieszano nad drzwiami „magiczne” symbole yin/yang.
W II r. Zhang Daoling założył tajne towarzystwo w zachodnich Chinach, gdzie dokonywał cudownych uzdrowień poświęcając się alchemii. Ponadto, Zhang twierdził, że otrzymał objawienie Laozi i stał się pierwszym "mistrzem niebiańskim". Nawet zapewniał, że udało mu się przygotować „eliksir nieśmiertelności”. Ponadto, Zhang Daoling był inicjatorem długiej linii taoistycznych "mistrzów niebiańskich", którzy uważani są za jego inkarnację. Później taoizm uzyskał status religii. Laozi był uwielbiany, ustanowiono kanony taoistyczne. Zostały zbudowane świątynie i klasztory, powstała hierarchia mnichów. Prąd ten hołdował różnych bogów i boginie, a także wróżbitów z chińskiego folkloru.
Dla przykładu istniało:
„Ośmiu Nieśmiertelnych” (Baxian)
Bóstwa chronniące miast (Chenghuang)
Bóstwo Ogniska domowego (Zaojuin)
Duchy opiekuńcze drzwi (Menshen)
Zrodził się amalgamat wierzeń zapożyczony z elementów buddyzmu, z tradycyjnych przesądów, ze spirytualizmu i z kultu przodków. Długo taoiści byli zadowoleni z kultu swoich bóstw. Rozwijały się usługi kapłanów, którzy uczestniczyli w pogrzebach, wybierali lokalizację grobu, komunikowli się ze zmarłymi, odpędzali złe duchy, obchodzili święta, wykonywali rytuały .... Szkoła filozoficzna pierwszych dni wytworzyła zatem religię, w której mieszały się nieśmiertelne duchy, bogowie, bóstwa.
Jesteśmy więc daleko od zasad stworzonych przez Laozi.
Konfucjanizm
Wśród „100 szkół myślowych”, które rozwinęły się w Chinach między 770 a 221 pne. , konfucjanizm jest bezprzecznie najbardziej wpływowy i znajduje się na pierwszym planie. Ze wszystkich filozofów Konfucjusz jest najbardziej znanym poza Chinami.
Konfucjusz to łacińska wersja chińskiego Kongfuzi oznaczająca "Mistrz Kong". Jego imię zostało wymyślone przez jezuitów, którzy przybyli do Chin w XVI wieku. Wówczas to poprosili papieża o dodanie Konfucjusza do listy świętych kościoła katolickiego!
We wspomnieniach historycznych autorstwa Simy Qian (była mowa wyżej), autor podał szczegółową biografię Konfucjusza.
Konfucjusz urodził się w Qufu jako dziecko z drugiego małżeństwa, zawartego przez Shulianga He w wieku ponad pięćdziesięciu lat w celu spłodzenia zdrowego, męskiego potomka. Mając trzy lata chłopiec stracił ojca. Mglisty charakter związku jego rodziców skazał matkę i małego Konfucjusza na życie w odizolowaniu od rodziny. Pochodził z biednej rodziny, ale matka dołożyła wszelkich strań aby syn otrzymał solidne wychowanie. Jako dziecko wykazywał zainteresowanie historią, poezją i muzyką. Rozpoczął naukę literatury pięknej mając 15 lat. W wieku 17 lat otrzymał skromną pracę jako urzędnik służby cywilnej w kraju Lu, w jego rodzinnych stronach. Jego sytuacja finansowa poprawiła się stopniowo, co umożliwiło mu się ożenić gdy skończył 19 lat. W następnym roku narodził się syn. Gdy miał 25 lat stracił ukochaną matkę. Usunął się z życia publicznego na 27 miesięcy opłakując swą rodzicielkę, oferując Chińczykom demonstrację klasycznej pobożności synowskiej.
Wkrótce Konfucjusz opuścił swą rodzinę stając się wędrownym nauczycielem. Uczył muzyki, poezji, wychowywania obywatelskiego, moralności oraz ówczesnych innych dziedzin nauki. Stopniowo jego reputacja wzrastała i zgromadził 3000 uczniów. Na Wschodzie Konfucjusz jest czczony szczególnie za swoją umiejętność nauczania. Na jego grobowcu w Qufu w prowincji Shandong, widnieje epitafium "Nestor, dawny nauczyciel".
Konfucjusz był jednym z najbardziej rozważnych mędrców swej epoki. Był największym eurydytą, jedynym którymógł rozprawiać na temat starożytnej mądrości dawnych ksiąg.
Mimo że był nauczycielem to nie uznawał nauczania za główny cel w swoim życiu. W istocie wierzył, że zasady moralne są zdolne do stabilizacji ówczesnego zdeprawowanego świata, pod warunkiem, że przywódcy zgodzą się powierzyć mu i jego studentom funkcje rządowe. Po opuszczeniu swej rodzinnej prowincji, w towarzystwie kilku swoich uczniów, przemieszczał się po Chinach w poszukiwaniu „najlepszego”, który mógłby zająć stanowisko w dziedzinie dobrego rządu i porządku społecznego. Po 14 latach włóczęgi, z bagażem doświadczeń, powrócił w rodzinne strony. Do końca swego życia poświęcił się pisaniu i nauczaniu. Zmarł w wieku 73 lat w 479 r pne.
Ale czym jest konfucjanizm?
Będąc uczonym i nauczycielem, Konfucjusznie ograniczył swoich wpływów do kręgów uczonych. Oprócz nauczania zasad postępowania i moralności jego ambicją było przywrócenie porządku i pokoju w społeczeństwie rozbitym podczas konfliktów toczących się między prowincjami. Uważał, że cel ten można osiągnąć tylko wtedy, gdy wszyscy ludzie, od cesarza do zwykłych ludzi, będą interesować się innymi w społeczeństwie.
Jego idee zostały streszczone przez uczniów w 4 wielkich księgach:
- Wielka Nauka(Da xue) - mówiąca jak poprzez wychowanie i naukę należy dążyć do cnoty, jak należy okazywać serdeczność drugim i powstrzywać swe pragnienia.
- Doktryna Środka (Zhong yong) – uzasadniająca metafizycznie konfucjańską filozofię społeczną i łącząca pewne idee konfucjanizmu, buddyzmu i taoizmu.
- Dialogi Konfucjańskie (Lun yu) - będące zbiorem wypowiedzi mistrza
- Księga z tekstami Mencjusza – jednego z jego głównych uczniów
Według Konfucjusza wszelkie spory i waśnie powinny być roztrzygane w rodzinie, w państwie i w świecie. Wówczas odnajdziemy Dao prowadzącą do nieba, a więc do dobra.
Drugą ideą konfucjanizmu jest przestrzeganie zasad oraz wypełnianie obowiązków. Należy sie również interesować naturą ludzką.
Jego uczeń Mencjusz nade wszystko stawiał indywidualną doskonałość opartą na badaniu wiedzy. Konfucjusz wierzył, że to własnie ona wyleczy wszelkie zło społeczeństwa.
Dusza penetruje prawdę i prawość. Dzięki czemu człowiek staje ulepszony. Rodzina jest szczęśliwa i państwo jest wtedy dobrze zarządzane, a świat cieszy się pokojem i dobrą harmonią. Odowiązkiem każdego człowieka jest posiadać godność i ją ciągle udoskonalać. Doskonalenie samego siebie jest podstawą wszystkich postępów i wszelkiego rozwoju moralnego.
Zdaniem Konfucjusza, gdyby każdy wykonywał swój obowiązek i przestrzegał wiedzy moralnej, społeczeństwo żyłoby w pokoju i harmonii. W jego ideach można zaobserwować nacisk na pracę, rodzinę i ojczyznę.
Zatem konfucjanizm jest przede wszystkim filozofią.
Cesarze z dynastii Han przyjęli koncepcję konfucjańską, gdyż postrzegali ją jako środek wzmacniający ich władzę.
Za panowania cesarza Wudi (ad.wspomnianego przy taoiźmie), konfucjanizm stał się kultem.
Do oficjalnych urzędów byli powoływani tylko ci, którzy byli zaznajomieni z klasyką konfucjanizmu. Ponadto ci, którzy sprawowali funkcje w rządzie, musieli zdawać egzaminy. Obrzędy konfucjańskie stały się w pewnym stopniu religią królewskiego dworu. Ta zmiana przyczyniła się do podniesienia rangi obrazu Konfucjusza w społeczeństwie chińskim. Ponadto w gestii cesarzy z dynastii Han było zwyczajem składać ofiary na grobowcu Konfucjusza.
Od 630 r. Taizong - cesarz z dynastii Tang, postanowił, że we wszystkich prowincjach oraz we wszystkich kantonach imperium należy zbudować świątynię poświęconą Konfucjuszowi, gdzie powinny być regularnie składane ofiary. Konfucjusz był podniesiony do rangi boga, czego prawdopodobnie nie wyobrażał sobie za życia.
Odtąd Konfucjanizm stał się religią?
Przez kilka ostatnich dziesięcioleci chińskie państwo „hołubi” świątynię poświęconą Konfucjuszowi wraz z jego posiadłością w jego rodzinnym mieście Qufu.
Kult Konfucjusza jest również obecny w Singapurze, na Tajwanie, w Hongkongu i innych regionach Azji. Uroczyście obchodzone są urodziny mistrza. Wielki filozof stał się modelem cnoty. Jednak ten intelektualista chińskiej starożytności nie wyznawał religijnych idei.
Można zastanawiać się czy pobudzały go uczucia religijne?
Po pierwsze, Konfucjusz czcił niebo myśląc, że rządzi ono całym wszechświatem i ma bezpośredni wpływ na ludzi. Po drugie, często nalegał na przestrzeganie obrzędów i ceremonii towarzyszących hołdowi nieba i duchów przodków. Musimy jednak zrozumieć jedną różnicę. Mędrzec starożytności nigdy nie chciał dać charakteru religijnego swojej filozofii, a jego wiara nie ma nic wspólnego z jego teorią. Ale pojęcia o charakterze religijnym na pewno wpłynęły na chińskie zrozumienie konfucjanizmu.
Analizując historię taoizmu i konfucjanizmu odkrywamy dwa systemy myślenia oparte na pewnej mądrości i rozumowaniu. Konfucjanizm poszukuje harmonię w społeczeństwie, taoizm dąży do pokoju, pozostawiając cywilizację, by powrócić na łoże natury. Można rzec, że poprzez wieki te dwie filozofie stały się dwiema religiami. Do ich teorii dodawano przeróżne wierzenia, kult zarezerwowany dla bożków i przodków, czcigodność niebios, kult ducha i natury, ....
Ponadto można bić się z myślami, czy praktykujący zastanawiają się nad istnieniem jakiegokolwiek twórcy wierzeń.
