Ta notka , zgodnie z zapowiedzią, ma być o przykładach istnienia cywilizacji i ich powstawaniu. Jednak konieczne jest umieszczenie na wstępie uwag dotyczących świadomości.
Dotyczy to zarówno świadomości indywidualnej jak i zbiorowej. O samej świadomości – pisałem (pobieżnie) wcześniej. Tu istotny jest podział, rozróżnienie świadomości indywidualnej i zbiorowej.
Jest to o tyle istotne, że znaczna część świadomości indywidualnej wynika ze świadomości zbiorowej. Pisząc „jestem Polakiem” wskazujemy, że w procesach myślowych istotnych dla naszej świadomości znaczną (jaką?) część stanowi wspólne dziedzictwo określane jako POLSKOŚĆ.
Zatem rozważania na temat przynależności do Narodu Polskiego muszą uwzględniać stopień zintegrowania z polskością, czyli zbiorem doświadczeń i przekonań wynikających z polskich tradycji.
Czy można mówić o genetycznym uwarunkowaniu takiej przynależności? Być może w jakiejś części - tak, ale oprócz tego musi też występować świadome i podświadome kierowanie się polskimi zasadami współżycia. Tylko ktoś taki może być uznany za Polaka (polaka).
W przypadku cywilizacji egalitarnej personalizm nastawiony jest na budowę, wyłanianie się świadomości indywidualnej, gdzie indywidualną decyzją własną (chociaż ta własna świadomość wyłania się z świadomości zbiorowej o określonym charakterze) włączamy się we współistnienie tworząc wspólnotę (rodzinną, plemienną, cywilizacyjną).
Proces przypisania świadomości do wspólnoty o charakterze hierarchicznym jest pozbawiony możliwości podejmowania samodzielnej decyzji; „osobą” jest wyłącznie „hierarcha”.
Członek takiej wspólnoty jest „poddanym”, gdy we wspólnocie egalitarnej jest „obywatelem”.
Można mówić o różnych wspólnotach – najbardziej znamienny jest Naród Żydowski, gdzie przynależność związana jest z przyjęciem określonego światopoglądu (istnieje prozelityzm – nie można mówić o wyłącznie genetycznym uwarunkowaniu przynależności).
Podobnie jest z Narodem Katolickim (katolicyzm „potrydencki” to doktryna cywilizacyjna, a każdy naród kształtowany jest wspólnotą wartości; patrz twierdzenie: „cywilizacje kształtują religie, nigdy odwrotnie”. Katolicyzm obecny, jako religia został ukształtowany doktryną cywilizacyjną opracowaną w trakcie Soboru Trydenckiego). Wskazane zależności są trywialnie oczywiste jeśli odrzuci się cały towarzyszący kamuflaż.
Mamy zatem dwie tendencje o sprzecznych wektorach: personalizm budowany jako ograniczanie indywidualizmu aż do wpojenia się we wspólnotę; „osobą” jest całość zbiorowości realizującej cel cywilizacyjny i drugą opcję, gdzie osobą jest każda odrębność (osobny byt), a wspólnota jest dobrowolnym związkiem, którego celem jest ułatwienie indywidualnego rozwoju (w różnym i dostosowanym do poziomu świadomości stadium).
Według tych kryteriów można oceniać powstawanie i rozwój cywilizacji, które stosownie do okoliczności i świadomości społeczeństwa, kształtują swoje systemy wartości nadając im stosowne potrzebom znaczenie (czyli określając czym jest wolność, własność, dobro, itd.).
Jeśli Czytelnik przyjmie tę opcję, to samodzielnie może dokonać stosownych porównań cywilizacyjnych. Może jedynie warto zaznaczyć wyłaniającą się z przedstawionego procesu konkluzję. Otóż trwałość cywilizacji (jej „okres życia”) powiązany jest tworzonymi warunkami umożliwiającymi rozwój indywidualny świadomości. Czyli im bardziej cywilizacja pozwala na rozwój indywidualnej świadomości (nawet w tych o hierarchicznym charakterze), tym jest ona bardziej trwała. Nastawienie na szybkie podporządkowanie własnym celom innych to droga do likwidacji takiego wynaturzenia.
Najbardziej wyraziste przypadki to „epoka napoleońska”, hitleryzm, czy komunizm. Czasem trwania można mierzyć ich zgodność z duchem personalizmu.
Na tym tle warto rozważyć judaizm i polskość (słowiańskość). To jednak w dyskusji, bądź (bo można wątpić o szybkiej przemianie świadomości większości Czytelników) w następnej notce.
