Od dziś rewolucja w sklepach. Ruszył system kaucyjny z butelkomatami

System kaucyjny - cena za butelki i puszki

Zasady obowiązującemu w systemie kaucyjnym są proste: otrzymamy 50 gr kaucji za plastikowe butelki do 3 litrów, 50 gr kaucji za puszki metalowe do 1 litra, 1 zł kaucji za szklane butelki wielokrotnego użytku do 1,5 litra (dopiero od stycznia 2026 r.).

Jeśli napój kosztuje 4,99 zł, od 1 października zapłacimy za niego 5,49 zł. Dodatkowe 50 groszy odzyskamy po zwróceniu pustej butelki. Nie trzeba mieć paragonu, aby otrzymać zwrot. Wystarczy, że butelka będzie w dobrym stanie – niepognieciona i z etykietą.

Okres przejściowy w systemie kaucyjnym

Choć system formalnie działa od dziś, na sklepowych półkach początkowo trudno będzie znaleźć butelki z oznaczeniem systemu kaucyjnego. Dopiero napoje z nowymi etykietami, wprowadzane stopniowo przez producentów, będą objęte dopłatą. Resort klimatu przewiduje, że większość nowych opakowań pojawi się w ciągu sześciu miesięcy. Do końca roku sklepy i producenci mogą sprzedawać jeszcze "stare” butelki i puszki, bez obowiązkowej kaucji.

Niektórzy producenci mogą też zdecydować się na całkowite pominięcie systemu i zapłacenie tzw. opłaty produktowej, czyli kary za brak uczestnictwa. To sprawi, że proces wdrażania systemu będzie jeszcze wolniejszy. 

Zobacz takżeTysiące urzędników nie ma co robić. Zaczął się shutdown w Stanach Zjednoczonych

Gdzie zwrócimy butelki i puszki?

Zgodnie z przepisami obowiązek odbierania pustych opakowań mają sklepy o powierzchni powyżej 200 metrów kwadratowych. Oznacza to, że butelki zwrócimy nie tylko w supermarketach, ale także w dużych drogeriach, aptekach czy sklepach sportowych, o ile sprzedają one napoje w "okaucjonowanych” opakowaniach.

Małe sklepy – jak np. Żabka – nie mają takiego obowiązku, ale część z nich dobrowolnie przystąpi do systemu. Żabka zapowiedziała dodatkowe nagrody w postaci żappsów nawet za puszki i butelki nieobjęte kaucją. Niektóre punkty oferują bony za zakupy w zamian za oddanie puszek i butelek do butelkomatów.  

Wysoki koszt inwestycji i nikłe efekty w ciągu trzech lat 

Według szacunków Deloitte, suma kosztów inwestycyjnych systemu kaucyjnego wyniesie 14,2 mld zł. Z tej kwoty 65 proc. to wydatki na prace budowlane w punktach zbiórki, około 20 proc. na zakup maszyn RVM, czyli butelkomatów (docelowo będzie ich ok. 35 tys. w całym kraju). Pozostała część obejmie np. wyposażenie do manualnej zbiórki i koszty administracyjne. 

Z analizy Deloitte wynika ponadto, że już od 2028 roku masa odpadów opakowaniowych zebranych w systemie kaucyjnym przewyższy ilość, jaką obecnie odzyskuje się w ramach gminnej zbiórki. Różnica nie będzie jednak duża – udział butelek i puszek w systemie kaucyjnym wyniesie zaledwie o 0,2-0,4 punktu procentowego więcej niż w obecnych systemach.

Oznacza to, że system gminny i sortownie nadal pozostaną niezbędne dla mieszkańców w gospodarowaniu odpadami. Nie da się ich całkowicie zastąpić.

Zalety i wady systemu kaucyjnego

Zalety:

• zwrot kaucji bez paragonu
• większa motywacja do segregacji odpadów
• możliwość odzyskania pieniędzy w wielu miejscach

Wady:

• brak możliwości zwrotu uszkodzonych lub zgniecionych opakowań
• konieczność przechowywania pustych butelek w domu
• ryzyko chaosu w pierwszych miesiącach systemu i kolejek
• nikły wpływ na środowisko 
• spodziewana podwyżka cen za odpady  

Część Polaków nie wie o systemie kaucyjnym

Według badania IBRiS przeprowadzonego dla Clear Communication Group 47 proc. Polaków deklaruje, że wie, jak działa system, 25 proc. słyszało o nim, ale nie zna szczegółów, ponad 25 proc. w ogóle nie zetknęło się z tematem.

Najmniej poinformowana jest młodzież w wieku 18–29 lat – niemal połowa z nich nigdy nie słyszała o systemie kaucyjnym. W starszych grupach świadomość jest wyraźnie wyższa.

Polacy oczekują przede wszystkim widocznych oznaczeń i plakatów w sklepach (37 proc.), a także pomocy ze strony obsługi (19 proc.).   

Zobacz takżeStanowski nie mógł odpuścić Żurkowi tego tematu. „Wiedziałem, że Pan o to zapyta”

Fot. Butelkomat w Łodzi/PAP

Red.