Od maja 2021 roku trwa bezprecedensowa seria ataków grup garimpeiros (poszukiwaczy złota) na Indian Yanomami w regionie Palimiú w brazylijskim stanie Roraima. Opisywane wydarzenia są rezultatem postępującej absencji brazylijskiego państwa z obrony rdzennych terytoriów na przestrzeni ostatnich lat, absencji która pozwala skutecznie przebywać i pracować w granicach terytorium Yanomami nawet 20 tys. górnikom.
Atmosfera retorycznego przyzwolenia płynąca od lat z rządowych budynków, przeistoczyła się w ostatnich miesiącach w zbrojne napady na Indian Yanomami w Palimiú. Napady na Yanomami rozpoczęły się 10 maja 2021 roku, kiedy wioska Palimiú (o tej samej nazwie co region) została namierzona przez najeźdźców. W nagraniu uwiecznionym przez samych Yanomami widać górników, którzy z łodzi strzelają do Indian znajdujących się na brzegu rzeki. Górnicy przybyli na kilku łodziach i dokonując swoistego „oblężenia” przez kolejne 30 minut strzelali do rdzennych mieszkańców. W chaosie jaki nastąpił, poszukując schronienia, wiele dzieci Yanomami uciekło do lasu. Dwójka z nich, w wieku 1 i 5 lat w popłochu wpadła do rzeki i utonęła. Ich ciała, unoszące się na wodzie, odnaleziono dwa dni później.
W tym pierwszym ze starć ranny został ponadto jeden Yanomami i czterech górników, ponieważ rdzenna ludność ostrzelana przez mobilnych garimpeiros przemieszczających się siedmioma łodziami, korzystając z prawa do samoobrony, odwzajemniła się tym samym.
Poszukując interwencji stanowej i federalnej, ośmiu przedstawicieli Yanomami z Palimiú udało się do Boa Visty, stolicy stanu Roraima. Na konferencji prasowej, jaka odbyła się 15 maja, wyrazili złość z powodu porzucenia ich przez brazylijskie państwo. Timóteo Palimithëri powiedział: „Jesteśmy wyczerpani i ledwo wytrzymujemy. Policja i FUNAI muszą być silne… Jeśli wojsko i policja nie będą działać teraz, wielu rdzennych mieszkańców z pewnością zginie”. W liście do policji przywódcy społeczności potępili skutki działalności eksploatacyjnej: „Górnicy są tu od 2012 roku i do tej pory 578 Yanomami zmarło z powodu zatrucia, ale mimo to nie podjęto ani jednego środka, aby temu zapobiec. Niszczą naszą rzekę, zanieczyszczając wodę, ryby i wszystkie zwierzęta. Mamy poważne problemy zdrowotne. Nie możemy kąpać się już w rzece. Dorośli i dzieci tracą włosy z powodu toksycznych chemikaliów, które wlewają do rzeki”.
Zaledwie dzień po tym dramatycznym apelu, w niedzielę 16 maja 2021 roku, Indianie Yanomami z wioski Palimiú stanęli w obliczu nowego ataku na ich terytorium. Grupa garimpeiros, korzystająca z 15 łodzi, ponownie zbliżyła się do lokalizacji i oddała kolejne salwy strzałów. Oprócz wystrzałów, było wiele dymu, co wskazuje, że rdzenną społeczność zaatakowano również gazem łzawiącym. „Yanomami zaniepokojeni krzyczeli przez telefon. W tle słychać było wystrzały. Sytuacja jest poważna” – napisał w oświadczeniu Dário Kopenawa Yanomami, wiceprzewodniczący Stowarzyszenia Hutukara Yanomami.
Christian Poirier, dyrektor wykonawczy Amazon Watch, odnosząc się do trwających na przestrzeni maja 2021 roku ataków na Indian Yanomami i Munduruku powiedział: „Rdzenni mieszkańcy od tygodni cierpią z powodu kampanii terroru i przemocy, a rząd federalny Bolsonaro nie zrobił nic skutecznego, aby chronić ich przed dobrze finansowanymi przestępcami bezczelnie atakującymi ich terytoria”. 29 kwietnia prezydent Brazylii Jair Bolsonaro, w swoim cotygodniowym oświadczeniu wyraził poparcie dla nielegalnego górnictwa. Zapowiedział swoją wizytę w garnizonach wojskowych w północnej Brazylii, a także wizytę w obozie gdzie prowadzona jest nielegalna działalność górnicza. Zastrzegał, że nie chce nikogo karać, a jedynie porozmawiać z ludźmi, dowiedzieć się więcej na temat warunków ich życia. Maj przyniósł eskalację działań górników.
Yanomami doświadczyli ataków również w czerwcu. 5 czerwca 2021 roku dokonano rajdu na wioskę Maikohipi, jedną z siedmiu wiosek Yanomami położonych w regionie Palimiú. Społeczność żyjąca nad brzegiem rzeki Uraricoera została zastraszona przy użyciu „bomb” uwalniających gaz łzawiący. Dário Kopenawa Yanomami relacjonował, że „przestępcy” przybyli czterema łodziami i zagrozili bronią palną 580 mieszkańcom Maikohipi. „Gdy rozpoczął się atak, Yanomami musieli schronić się w krzakach, po czym górnicy weszli do wioski”.
Według Rady Zdrowia Rdzennej Ludności Yanomami i Ye’kwana (Condisi-Y), kolejny atak – wymierzony w członków społeczności Walomai, również z regionu Palimiú – nastąpił 8 czerwca. Grupa rdzennych mieszkańców powracająca z polowania, została ostrzelana przez górników. Aby uciec przed napastnikami Yanomami musieli zanurkować w wodzie.
W sumie szacuje się, że między majem a czerwcem cztery społeczności Indian Yanomami w regionie Palimiù zostało zaatakowanych przez górników. Za każdym razem najeźdźcy przybywają łodziami, strzelają i używają gazu łzawiącego, aby zdezorientować rdzennych mieszkańców. Według dowództwa obszaru wojskowego armii brazylijskiej „środki łzawiące i urządzenia do jego wystrzeliwania są produktami kontrolowanymi do ograniczonego użytku, których nabycie może być dokonywane za zgodą armii”. Zgodnie z dekretem 10.030 /2019 środki użyte przez garimpeiros przeciw Yanomami mogą być nabywane wyłącznie przez siły zbrojne i służby odpowiadające za bezpieczeństwo.
Opracowanie: Damian Żuchowski
Artykuł ukazał się także na Wolnemedia.net i Serwis Solidarnościowy "Borduna"
ŹRÓDŁA:
Exército é o único vendedor de bombas utilizadas por garimpeiros para atacar indígenas https://www.brasildefato.com.br/2021/07/11/exercito-e-o-unico-vendedor-de-bombas-utilizadas-por-garimpeiros-para-atacar-indigenas
Ataques armados de garimpeiros continuam na TI Yanomami e provocam a morte de duas crianças indígenas https://cimi.org.br/2021/05/ataques-armados-garimpeiros-continuam-ti-yanomami-provocam-morte-duas-criancas-indigenas/
Terra Yanomami completa um mês sob ataques de garimpeiros e sem proteção do Estado https://www.socioambiental.org/pt-br/noticias-socioambientais/terra-yanomami-completa-um-mes-sob-ataques-de-garimpeiros-e-sem-protecao-do-estado
Martha Raquel, Garimpeiros usam bombas de gás lacrimogênio para atacar indígenas Yanomami em RR https://www.brasildefato.com.br/2021/06/09/garimpeiros-ilegais-usam-bombas-de-gas-lacrimogeneo-para-atacar-yanomamis-em-roraima
Yanomami in the Brazilian Amazon Respond to Persistent Attacks from Illegal Miners, Remain Without Federal Protection https://amazonwatch.org/news/2021/0610-yanomami-in-the-brazilian-amazon-face-persistent-attacks-from-illegal-miners
Armed miners launch violent attacks on Yanomami in Brazil https://www.survivalinternational.org/news/12589
Sam Cowie, Brazil: Indigenous communities reel from illegal gold mining https://www.aljazeera.com/news/2021/6/14/indigenous-reel-from-brazil-illegal-gold-mining
After gold miners shoot Yanomani people, Brazil cuts environmental regulation further https://news.mongabay.com/2021/05/after-gold-miners-shoot-yanomani-people-brazil-cuts-environmental-regulation-further/
