Wiele osób ma swój dorobek literacki ukryty w szufladzie, do której piszą. Gdy jednak przyjdzie taki dzień, kiedy zapadnie decyzja o wydaniu tych tekstów drukiem, powstają wątpliwości - jak zrobić to porządnie.
Zacznijmy od rękopisu.
Tradycyjnie za 'rękopis' uważa się tekst autorski przeznaczony do publikacji, napisany przez autora własnym pismem ręcznym. Mijały lata, zmieniały się technologie a rękopis pozostał... ale już w nieco zmodyfikowanej formie. Wydawnictwa zaczęły wymagać już złożenia rękopisu w postaci znormalizowanych kart formatu A4 i wydanych w postaci pisma maszynowego.
Obecnie trudno jest znaleźć wydawcę, który przyjmie do wydania projekt autorski spisany pismem ręcznym. Jest to postęp czasu. Maszyna do pisania przez pewien czas była dobrem szczególnie reglamentowanym, ale dostępnym. Od kiedy w naszych domach pojawiła się klawiatura komputera - za 'rękopis' uważa się tekst przygotowany przez autora w pliku edytowalnym w programie biurowym. Uzupełnieniem, załącznikiem do umowy może być komputerowy wydruk tekstu znajdującego się w pliku.
Ostatecznie przyjmuje się do wydania tekst rękopisu zapisany na papierze formatu A4 na maszynie do pisania, ale dotyczy to tylko tych tekstów, które zostały napisane jeszcze przed wprowadzeniem komputerów do użycia.
Jeżeli chodzi o rękopisy pisane odręcznie - to przyjmowane mogą być wyłącznie oryginalne teksty o wyjątkowej wartości artystycznej z zastrzeżeniem, że są to teksty napisane przez osoby z uznanym dorobkiem artystycznym i już nieżyjące.
Formatowanie tekstu dla celów publikacji
Tekst, który wydawnictwo przyjmuje do wydania książkowego, musi być opracowany redakcyjnie, czyli doprowadzony do takiej postaci, że dalsze prace będzie można wykonać wyłącznie za pomocą maszyn drukarskich a wydawnictwo dokona sprawdzenia poprawności merytorycznej i językowej.
Poza tym to Wydawnictwo właściwie decyduje o ostatecznym doborze formatu, kroju i wielkości czcionek użytych do wydrukowania. Wydawnictwo również ocenia - który materiał graficzny dostarczony przez autora zostanie wykorzystany w książce.
Wiele osób ma przekonanie, że jak przygotuje tekst do wydrukowania z użyciem komputera, to jest to już koniec prac przygotowawczych. Nic bardziej błędnego być nie może. Od siebie dodam, że wyjątkiem jest sytuacja, kiedy Autor przekaże tekst nie wymagający żadnego działania ze strony wydawnictwa.
Pierwsza rzecz - to format publikacji. Decyduje tu wielkość dzieła. Książki o bardzo dużej ilości treści nie mogą być wydawane w niedużym formacie. Zazwyczaj autor przygotowuje swój tekst na stronie formatu A4 - jest to ustawienie domyślne w jego komputerze. Również i fotografie załączone w tekście przez autora zazwyczaj nie nadają się do wykorzystania wprost w publikacji.
Podobnie jest i z tomikami wierszy. Poeta zazwyczaj ma własną koncepcję układu tekstu i składa go mozolnie strona po stronie na formacie A4 w błędnym przekonaniu, że nadmiar pustego miejsca usunie się "automatycznie".
Prawidłowe ułożenie rękopisu (komputeropisu)
Przed oddaniem tekstu do wydawnictwa dobrze jest uzgodnić z jego pracownikami, w jaki sposób przygotować tekst.
Tu podam jedynie najbardziej typowe rozwiązania. Mogą one jednak w niektórych przypadkach być bardziej szczegółowe.
Tekst rękopisu w zasadzie można napisać tylko jedną czcionką. Mam tu na myśli przygotowanie komputerowe w pliku.
To, co jest ważne - to autor powinien stosować tzw. "style". Edytor tekstu bardzo precyzyjnie realizuje ustawienia zadane przez osobę ustalającą format tekstu.
Podstawowym formatem przy składaniu tekstu jest format A4. Marginesy z każdej strony szpalty powinny wynosić około 2-3 centymetrów. Dopuszcza się większy margines u dołu strony.
Czcionka powinna być prosta - najczęściej typu New Times Roman albo Arial. Tekst główny powinien być napisany czcionką wielkości 12 punktów.
Inne elementy pracy - jak tytuły czy tekst pomocniczy mogą mieć inną wielkość czcionki, ale nie musi to być znaczna różnica.
Ważne jest, żeby tekst zawierał sformatowanie stylów. Warto zastosować następujące style:
- tekst główny - styl "akapit",
- tytuł - styl "tytuł" z ewentualnym wskazaniem stopnia tego tytułu w zależności od przyjętej hierarchii tekstu,
- przypis - styl "przypis" - tu sugeruje się umieszczenie wszystkich przypisów w postaci "przypis końcowy" - redakcja sama podejmie decyzję, czy przypis będzie u dołu strony, czy też na końcu rozdziału czy książki, numeracja przypisów powinna być ciągła dla całej książki,
- cytat - styl "cytat długi" - dla cytatu wyróżnionego stosuje się wariantowo - albo ujęcie w cudzysłowy ("...") - bez innego wyróżniania w tekście książki, bądź też stosuje się wydzielony od tekstu głównego tekst czcionką zmniejszoną o 1 punkt i można zastosować niewielkie wcięcie,
- dialog - styl "dialog" - tekst wysunięty w stosunku do tekstu głównego i poprzedzony myślnikiem,
- wyliczenie - styl "wyliczenie" - z nieznacznym wysunięciem względem tekstu głównego, jeżeli nastąpi wyliczenie z użyciem numeracji lub znaku wyliczenia,
- wyróżnienie - styl "wyróżnienie" - dotyczy fragmentów tekstu szczególnie wyróżnionych na przykład przez pogrubienie, a które nie kwalifikują się jako styl "tytuł",
- podpis ilustracji i tabel - styl "podpis foto" - czcionka zastosowana do opisu fotografii, ilustracji oraz tabel,
- styl indeksów, spisów treści - stosownie do potrzeb.
Jak wspomniałem, cały tekst "rękopisu komputerowego" może być sporządzony tylko jedną czcionką w ty samym wymiarze, ale powinien być oznaczony rygorystycznie przestrzeganymi "stylami".
Tak przygotowany tekst bez trudu zostanie dostosowany do wydrukowania książki we właściwym formacie.
Pozostaje jeszcze wskazanie w zakresie przygotowania fotografii i rysunków.
W rękopisie przeznaczonym do publikacji nie zamieszczamy fotografii ani innych materiałów ilustracyjnych.
W miejscu, gdzie ma być właściwa fotografia lub grafika, należy wpisać tylko jej numer i ewentualnie zamieścić treść podpisu. Wariantowo można pozostawić wyłącznie numer ilustracji.
Wszystkie fotografie i ilustracje powinny mieć w nazwie tylko swój numer. Wypisywanie tam treści podpisu nie ma sensu i tylko utrudnia pracę wydawnictwa. Pliki i ilustracje załączamy w osobnym katalogu. Dodatkowym elementem jest plik tekstowy ze wskazaniem numeru ilustracji oraz pełnej treści jej podpisu.
Myślę, że jest o już wszystko na temat przygotowania materiału źródłowego do publikacji przy współpracy z wydawnictwem.
Gdyby ktoś chciał samodzielnie wykonać te prace - to będzie to już zupełnie nowy odcinek...
Wcześniejszy tekst na ten temat:
1. https://www.salon24.pl/u/dobrezycie/1101603,czy-tak-ma-byc
2. https://www.salon24.pl/u/dobrezycie/1101769,urodzeni-w-xxi-wieku
3. https://www.salon24.pl/u/dobrezycie/1102084,zatrzymac-czas
4. https://www.salon24.pl/u/dobrezycie/1102858,zrob-sobie-ksiazke
usługi wydawnicze
